Στον Συνήγορο του Πολίτη έχουν υποβληθεί αρκετές αναφορές για κατάσχεση ποσών, τα οποία προέρχονται από µισθούς ή συντάξεις, χωρίς να τηρηθεί από την Τράπεζα ο περιορισµός του ακατάσχετου όπως τίθεται από το νόµο (ν. δ. 356/1974, όπως ισχύει). 

 

Σύµφωνα µε το άρθρο 30α του Κώδικα Είσπραξης ∆ηµοσίων Εσόδων (ΚΕ∆Ε), είναι καταρχήν δυνατή η κατάσχεση των τραπεζικών καταθέσεων οφειλετών προς το ∆ηµόσιο. Πρόκειται για την κατάσχεση στα χέρια πιστωτικών ιδρυµάτων-Τραπεζών, που είναι µία ειδική περίπτωση της κατάσχεσης στα χέρια τρίτων. 

 

Ο περιορισµός στον τρόπο κατάσχεσης προβλέπεται στο άρθρο 31 του ΚΕ∆Ε: 

∆εν επιτρέπεται η κατάσχεση µισθών, συντάξεων και ασφαλιστικών βοηθηµάτων που καταβάλλονται περιοδικά, εφόσον το ποσό αυτών µηνιαίως είναι µικρότερο των χιλίων ευρώ, στις περιπτώσεις δε που υπερβαίνει το ποσό αυτό επιτρέπεται η κατάσχεση επί του ενός τετάρτου αυτών, πάντα όµως πρέπει να µένει το ποσό των 1000 ευρώ. 

 

Περαιτέρω σύµφωνα µε το άρθρο 30 παρ. 4 του ΚΕ∆Ε, ο αρµόδιος προϊστάµενος της ∆ΟΥ έχει διακριτική ευχέρεια στο µέτρο αναγκαστικής εκτέλεσης που θα επιλέξει αλλά και στο χρηµατικό ποσό που θα κατασχέσει. Η δυνατότητα αυτή πρέπει να γίνεται γνωστή στους φορολογούµενους. 

 

Κατά τη διερεύνηση των σχετικών αναφορών συνήθως προκύπτει ότι οι Τράπεζες δεν ερευνούν, ως όφειλαν, αν ο λογαριασµός που τηρεί στην Τράπεζα ο πολίτης είναι λογαριασµός στον οποίο κατατίθεται ο µισθός ή η σύνταξη ή το ασφαλιστικό επίδοµα και κατάσχει το σύνολο του ποσού. 

 

Η Αρχή στις περιπτώσεις αυτές παρεµβαίνει και ενηµερώνει την αρµόδια ∆ΟΥ ότι πρόκειται περί λογαριασµού µισθοδοσίας. Στη συνέχεια η ∆ΟΥ παρεµβαίνει στην Τράπεζα η οποία δίνει εντολή για άρση της κατάσχεσης. 

 

Ο Συνήγορος του Πολίτη προτείνει στις περιπτώσεις αυτές να υπάρχει µεγαλύτερη συνεργασία και επικοινωνία µεταξύ ∆ΟΥ – Τραπεζών ούτως ώστε να µην παρουσιάζονται παρόµοια φαινόµενα. 

 

Το Υπουργείο Οικονοµικών θα πρέπει κάθε φορά που δίδεται εντολή κατάσχεσης να επαναλαµβάνει στις Τράπεζες και να εφιστά την προσοχή περί του ακατάσχετου στους λογαριασµούς µισθοδοσίας, σύνταξης κ.λπ. 

Τέλος, όπως και σε κάθε πλέον υπόθεση που αφορά την οικονοµική επιβάρυνση τουπολίτη, η Αρχή επαναλαµβάνει στις αρµόδιες υπηρεσίες ότι πρέπει να λαµβάνεται πάντα υπόψη η δυσµενής οικονοµική συγκυρία και η επιβίωση του πολίτη. Επίσης, έχει προταθεί από τον Συνήγορο του Πολίτη η τροποποίηση των σχετικών διατάξεων ώστε να τηρείται το όριο των 1000 ευρώ ως ακατάσχετα και σε κάθε άλλο λογαριασµό, όχι µόνο για ποσά που προέρχονται από µισθούς, συντάξεις και ασφαλιστικά βοηθήµατα (π.χ. ποσά από µισθώµατα-ενοίκια), όταν τα ποσά αυτά αποτελούν αποδεδειγµένα το µοναδικό εισόδηµα του πολίτη. 

9 Ιουλίου 2013 

Βοηθός Συνήγορος: Μαίρη Κοτρωνιά 

Ειδικοί Επιστήµονες: Θεοδώρα Βούλγαρη 

Χρυσούλα Ζαχαριάδου 

Προς 

Τον Υπουργό Οικονοµικών 

Κύριο Γιάννη Στουρνάρα 

Νίκης 5-7 

101 80 ΑΘΗΝΑ 

 

Θέµα: Θέσπιση ορίου ακατάσχετου µισθωµάτων που αποτελούν µοναδικό εισόδηµα του οφειλέτη του ∆ηµοσίου 

 

Αξιότιµε κύριε Υπουργέ, 

Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει εξετάσει σειρά αναφορών από πολίτες των οποίων µοναδικό εισόδηµα αποτελεί η είσπραξη µισθώµατος από ακίνητο και οι οποίοι διαµαρτύρονται επειδή επιβλήθηκε, για οφειλές τους προς το ∆ηµόσιο, κατάσχεση εις χείρας του µισθωτή του συνολικού ποσού του ενοικίου που αυτοί εισπράττουν, µε αποτέλεσµα να στερούνται το µοναδικό βιοποριστικό τους µέσο. 

 

Ι. Σύµφωνα µε τον Κώδικα Είσπραξης ∆ηµοσίων Εσόδων (ΚΕ∆Ε- ν.δ. 356/1974) επιτρέπεται για την αναγκαστική είσπραξη οφειλών προς το ∆ηµόσιο η επιβολή κατάσχεσης µισθώµατος εις χείρας τρίτου, χωρίς να τίθεται οποιοσδήποτε περιορισµός ποσού. Ωστόσο, όταν η είσπραξη του ενοικίου συνιστά το µόνο βιοποριστικό µέσο για τον οφειλέτη, η κατάσχεση του συνόλου του ποσού αυτού συνεπάγεται αδυναµία κάλυψης των βιοποριστικών του αναγκών και στερεί από τον οφειλέτη την δυνατότητα αξιοπρεπούς διαβίωσης, µε αποτέλεσµα να αντίκειται στο άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγµατος και στην αρχή της αναλογικότητας. 

 

Περαιτέρω, σύµφωνα µε την πρόβλεψη του άρθρου 30 παρ. 4 του ν.δ. 356/1974, η κατάσχεση µπορεί να περιοριστεί σε µικρότερο ποσό ή ποσοστό µετά από αιτιολογηµένη γνώµη αυτού που την επέβαλε. 

 

Ωστόσο, η διάταξη αυτή προβλέπει µόνο την δυνατότητα εκ των υστέρων περιορισµού της κατάσχεσης η οποία έχει ήδη επιβληθεί µε συνέπεια να απαιτείται να προβεί ο οφειλέτης σε ενέργειες (αίτηση στον Προϊστάµενο της ∆.Ο.Υ.) για την χορήγηση της µείωσης, ενώ δεν διασφαλίζεται η οµοιόµορφη εφαρµογή του µέτρου. Επιπλέον, προβλέπεται µόνο ο περιορισµός της κατάσχεσης και όχι η πλήρης άρση της, π.χ. σε περιπτώσεις που το εισπραττόµενο µίσθωµα είναι ιδιαίτερα χαµηλό, έτσι ώστε το εναποµείναν µετά τον περιορισµό της κατάσχεσης ποσό να µην αρκεί για την αξιοπρεπή διαβίωση του οφειλέτη. 

Για παράδειγµα, σε αναφορά που χειρίστηκε η Αρχή µας, επεβλήθη κατάσχεση του συνόλου του µισθώµατος που εισέπραττε πολίτης, ανερχόµενου σε µόλις 255 Ευρώ, ποσό µε το οποίο καλείτο να συντηρηθεί η τετραµελής οικογένεια του πολίτη, όλα τα µέλη της οποίας ήταν άνεργα. Ακόµη και η µείωση της κατάσχεσης στο µισό (127,5 Ευρώ) που παρασχέθηκε κατ’ εφαρµογή της διάταξης του άρθρου 30 παρ.4 του ν.δ. 356/74, δεν ήταν δυνατό να ικανοποιήσει τον πολίτη, ο οποίος προφανώς δεν θα µπορεί να συντηρήσει την οικογένειά του µε µοναδικό µηνιαίο εισόδηµα 127,5 Ευρώ. 

ΙΙ. Αναφορικά µε το υπό εξέταση θέµα, θα πρέπει να επισηµανθούν τα εξής: 

Α) ∆εν αµφισβητείται καταρχήν η ανάγκη εκπλήρωσης του ταµιευτικού σκοπού του φόρου, δηλαδή ο πορισµός δηµοσίων εσόδων και η προς το σκοπό αυτό πρόβλεψη διαδικασίας διοικητικής εκτέλεσης και αναγκαστικών µέτρων για την είσπραξη δηµοσίων εσόδων χρηµατικού χαρακτήρα. Ωστόσο, η εφαρµογή αναγκαστικών µέσων εκτέλεσης θα πρέπει να γίνεται µε πνεύµα προστασίας της προσωπικότητας του οφειλέτη, αξία στην πραγµατοποίηση της οποίας τείνει ο νοµοθέτης, µεταξύ άλλων και µε την καθιέρωση «ακατάσχετων», ώστε ο οφειλέτης του ∆ηµοσίου να µην οδηγείται σε οικονοµική ή κοινωνική εξόντωση. Ενδεικτικά αναφέρεται το σκεπτικό της αιτιολογικής έκθεσης του σχεδίου νόµου «Προστασία δανειοληπτών και άλλες διατάξεις» (ν. 3714/2008), σύµφωνα µε το οποίο η αύξηση του ορίου ακατάσχετου ποσού µισθών και συντάξεων για χρέη προς το ∆ηµόσιο προτάθηκε «για κοινωνικούς λόγους» και κρίθηκε επιβεβληµένη «για την ενίσχυση των µισθωτών και συνταξιούχων µε χαµηλά εισοδήµατα». Υπό την οπτική αυτή, οι διατάξεις περί ακατάσχετου τέθηκαν µεν προς το συµφέρον του οφειλέτη, αλλά από λόγους ανθρωπιστικούς και κοινωνικούς και συνεπώς ενδιαφέρουν τη δηµόσια τάξη1

Β) Σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 31 του ΚΕ∆Ε, όπως ισχύει µετά την τροποποίησή του µε το άρθρο 18 παρ. 4 του ν. 3522/2006 και το άρθρο 4 του ν. 3714/2008, δεν επιτρέπεται η κατάσχεση µισθών, συντάξεων και ασφαλιστικών βοηθηµάτων που καταβάλλονται περιοδικά, εφόσον το ποσό αυτών µηνιαίως είναι µικρότερο των χιλίων (1.000) ευρώ. Στις περιπτώσεις δε που υπερβαίνει το ποσό αυτό επιτρέπεται η κατάσχεση επί του ενός τετάρτου (1/4) αυτών, το εναποµένον όµως ποσό δεν µπορεί να είναι κατώτερο των χιλίων (1.000) ευρώ. 

Ο νοµοθέτης - απηχώντας τις κυρίαρχες αντιλήψεις περί πορισµού των προς το ζην µε την καταβολή προσωπικής εργασίας - θέσπισε τους σχετικούς περιορισµούς περί ακατάσχετου (π.χ. άρθρο 17 παρ. 2 ΚΕ∆Ε, άρθρο 31 ΚΕ∆Ε), προκειµένου να προστατευτεί ένα ελάχιστο εισόδηµα των ανθρώπων που βιοπορίζονται από την εργασία τους και είναι αναγκαίο για τη συντήρηση των ίδιων και των οικογενειών τους. 

Ωστόσο, µεταγενέστερες οικονοµικές µεταβολές στην παραγωγική διαδικασία, καθώς και η παρούσα οικονοµική συγκυρία (συνθήκες γενικευµένης ύφεσης, υψηλά ποσοστά ανεργίας, µείωση αγοραίας αξίας ακινήτων και µείωση του ύψους των µισθωµάτων, µη δυνατότητα άµεσης εκποίησης ακινήτων και λοιπών περιουσιακών στοιχείων για την ικανοποίηση βιοποριστικών αναγκών κ.λπ.) καθιστούν αναγκαία την προσαρµογή του οικείου κανονιστικού πλαισίου και τη διεύρυνση της παρεχόµενης περί ακατάσχετου προστασίας, ώστε αυτή να µην περιορίζεται κυρίως σε µισθούς, συντάξεις ή 

ασφαλιστικά βοηθήµατα περιοδικώς καταβαλλόµενα, αλλά να παρέχεται υπό όρους και να καταλαµβάνει και λοιπά µέσα βιοπορισµού οφειλετών του ∆ηµοσίου. 

 

Η διάσταση αυτή αναδεικνύεται κατά µείζονα λόγο αναφορικά µε τις σχετικές διατάξεις περί ακατάσχετου κινητών στα χέρια τρίτου του άρθρου 982 Κ.Πολ.∆.  

Εξάλλου, µε πλέγµα πρόσφαττων νοµοθετικών µέτρων και υπό ψήφιση ρυθµίσεων (ενδεικτικά διατάξεις πρόσφατου νόµου 4152/2013 περί ρύθµισης ληξιπρόθεσµων οφειλών, πρόβλεψη της σύστασης «Συστήµατος Μητρώων Τραπεζικών Λογαριασµών και Λογαριασµών Πληρωµών» µε το σχέδιο νόµου «Ενσωµάτωση της Οδηγίας 2011/16/ΕΕ, Ρύθµιση Θεµάτων της Ε.Λ.Τ.Ε., Αναµόρφωση Οργανισµού του Ν.Σ.Κ. και άλλες διατάξεις») ισχυροποιείται η διαφαινόµενη τάση να διαθέτουν οι φορολογικές/οικονοµικές υπηρεσίες πλήρη πρόσβαση στο σύνολο των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη του ∆ηµοσίου (κινητή και ακίνητη περιουσία οποιασδήποτε µορφής), προκειµένου να προσδιοριστεί η πραγµατική φοροδοτική ικανότητά του και να διαπιστωθεί η ύπαρξη οικονοµικής αδυναµίας . 

 

Κύριε Υπουργέ, 

 Η πρωτοφανής οικονοµική κρίση που βιώνουν η χώρα και οι πολίτες καθιστούν αναγκαία τη λήψη µέτρων για τις ευάλωτες οµάδες πληθυσµού, οι οποίες αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις στοιχειώδεις ανάγκες διαβίωσης, στις περιπτώσεις κατάσχεσης του, αποδεδειγµένα, µοναδικού εισοδήµατος από µισθώµατα. 

Ενόψει των ανωτέρω, παρακαλούµε να εξετάσετε την δυνατότητα καθιέρωσης εκ του νόµου ενός ορίου ακατάσχετου από το ∆ηµόσιο των µισθωµάτων όταν αυτά αποδεδειγµένα αποτελούν το µοναδικό εισόδηµα του οφειλέτη, κατά αντιστοιχία (και µε την ίδια αιτιολογική βάση) µε τα ισχύοντα για το όριο ακατάσχετου επί µισθών, συντάξεων ή ασφαλιστικών βοηθηµάτων (άρθρο 31 του ΚΕ∆Ε, όπως ισχύει µετά την τροποποίησή του µε το άρθρο 18 παρ. 4 του ν. 3522/2006 και άρθρο 4 του ν. 3714/2008). 

Με τιµή, 

 

Καλλιόπη Σπανού 

 Συνήγορος του Πολίτη