Αθήνα 30.11.2006, 18:22
Τράπεζες, κέντρα αδυνατίσματος - αισθητικής και γυμναστήρια μπήκαν στο στόχαστρο της νεοσύστατης Ανεξάρτητης Αρχής "Συνήγορος του Καταναλωτή" κατά τους πρώτους μήνες της λειτουργίας της.

Όπως αναφέρεται στην πρώτη, ετήσια έκθεση που έδωσε σήμερα στην δημοσιότητα ο Συνήγορος, από τον Απρίλιο του 2005 ως τον Μάϊο του 2006 διεκπεραίωσε 111 συνολικά αναφορές, οι 11 από τις οποίες κρίθηκαν βάσιμες και επιλύθηκαν υπέρ του καταναλωτή, ενώ 24 κρίθηκαν εκτός αρμοδιότητας. Για τις υπόλοιπες έχουν γίνει οι κατά νόμο ενέργειες και βρίσκονται στο στάδιο της επεξεργασίας.

Τα θέματα που κυρίως απασχόλησαν την Αρχή το 2006 προέρχονται κατ’ αρχήν από το πεδίο των συναλλαγών με τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, εταιρείες ταχυμεταφορών, ινστιτούτα αδυνατίσματος και αισθητικής, γυμναστήρια, ταξιδιωτικά γραφεία, αεροπορικές εταιρείες, εταιρείες κινητής τηλεφωνίας κ.λ.π. Επίσης, δέχθηκε πληθώρα αναφορών που σχετίζονται με την αγορά προϊόντων από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο χώρο του λιανικού και του χονδρικού εμπορίου.

Εκείνο που χαρακτήρισε κυρίως στις υποθέσεις που αφορούσαν εταιρείες παροχής υπηρεσιών, ήταν η χρήση καταχρηστικών Γενικών Όρων Συναλλαγών, ενώ οι υποθέσεις που αφορούν στην αγορά προϊόντων διακρίθηκαν για τη χρήση αθέμιτων πρακτικών εκ μέρους των προμηθευτών, όπως η εγγύηση ή υπαναχώρηση από την εκάστοτε σύμβαση κ.ά.

Σε όλες τις υποθέσεις που χειρίστηκε ακολούθησε την αρχή της εκατέρωθεν ακρόασης και της τήρησης των ίσων αποστάσεων από τα εμπλεκόμενα μέρη. Επεδίωκε την σύνθεση των απόψεων με στόχο την επίτευξη συμβιβασμού, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα τη νόμιμη και συμβατή επιχειρηματική συμπεριφορά.

Η Αρχή προέβει στις ακόλουθες επισημάνσεις και προτάσεις πάνω σε θέματα που χρίζουν άμεσης αντιμετώπισης:

* Κέντρα αδυνατίσματος - αισθητικής και γυμναστήρια. Τα πιο σημαντικά ζητήματα που προέκυψαν από τις σχετικές υποθέσεις που χειρίστηκε η Αρχή ήταν τα εξής:
α) Μεγάλος αριθμός από τα κέντρα και τα ινστιτούτα αυτά, λειτουργούν χωρίς να πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις και αρκετές φορές χωρίς να υφίσταται η αναγκαία άδεια λειτουργίας.
β) Οι επιχειρήσεις αυτές λειτουργούν και ως παραρτήματα των τραπεζών, (έκδοση πιστωτικών καρτών και σύναψη καταναλωτικών δανείων) χωρίς να τηρούν τους όρους και τις διαδικασίες που επιβάλλει η τραπεζική νομοθεσία.

* Τραπεζικός δανεισμός. Η επέκταση του δανεισμού στον ιδιωτικό τομέα, και κυρίως στα νοικοκυριά, δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα, που αυξάνει την κερδοφορία των τραπεζών αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί και τον κίνδυνο η δανειακή αιχμαλωσία εκατομμυρίων Ελλήνων να οδηγήσει σε κοινωνική έκρηξη. Η σημερινή πραγματικότητα είναι αντίθετη με το πνεύμα και τη φιλοσοφία των διατάξεων του αστικού δικαίου περί δανεισμού αλλά και των διατάξεων που επιβάλλουν ευθεία και έντιμη συναλλακτική συμπεριφορά.

Το σημαντικότερο προβλημα που επισημάνθηκε είναι ότι με την μορφή διαφημιστικών καταχωρίσεων εκ μέρους των τραπεζών επισημαίνονται τα δήθεν προνόμια της δανειοδότησης χωρίς ταυτόχρονα να προβάλλεται το ακριβές κόστος του δανείου και οι άλλες επιβαρύνσεις του καταναλωτή. Τέτοιες πρακτικές εγγίζουν τα όρια της παραπλανητικής διαφήμισης.

Ως συνέπεια των παραπάνω εντείνεται η δράση των λεγόμενων «εισπρακτικών εταιρειών». Η Αρχή προτίθεται να προτείνει τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων που θα καθορίζουν επαρκώς το πλαίσιο λειτουργίας τους, ώστε να παύσουν να λειτουργούν ως όργανα πίεσης του πολίτη, χρησιμοποιώντας παράνομες μεθόδους.

* Γενικοί όροι συναλλαγών. Οι γενικοί όροι συναλλαγών, δηλαδή όροι που έχουν διαμορφωθεί εκ των προτέρων για απεριόριστο αριθμό συμβάσεων, αποτελούν σήμερα ένα από τα μείζονα θέματα που άπτονται της προστασίας του καταναλωτή. Παρ’ ότι η θεωρία και η νομολογία έχουν συμβάλει σημαντικά στην κήρυξη ως ανίσχυρων των καταχρηστικών όρων των συναλλαγών, ωστόσο, ο μέσος καταναλωτής δεν έχει την δυνατότητα να αναλάβει το οικονομικό και ψυχικό κόστος μιας δικαστικής αντιπαράθεσης που θα του επιτρέψει να αντιμετωπίσει μια λεόντεια σύμβαση με καταχρηστικούς όρους, που δεν είχε την δυνατότητα να διαπραγματευτεί και σε αρκετές περιπτώσεις, ούτε καν να πληροφορηθεί. Η διασφάλιση ενός επαρκούς νομοθετικού πλαισίου αποτελεί υποχρέωση της πολιτείας. Ο ΣτΚ έχει παρέμβει σε περιπτώσεις ασαφούς διατύπωσης των όρων των ΓΟΣ, καθώς και της έλλειψης σωστής και έγκαιρης ενημέρωσης των καταναλωτών για το περιεχόμενό τους.

* Προστασία των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού. Η Αρχή επεξεργάζεται σειρά μέτρων για την προστασία των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, (ανήλικοι, άτομα με αναπηρίες κ.λπ.). Το περιβάλλον που διαμορφώνει η κοινωνία της πληροφορίας και η ψηφιακή οικονομία δίνει στους νέους μεγάλες δυνατότητες για πρόσβαση στην πληροφορία την εκπαίδευση ή την ψυχαγωγία. Αυτή είναι η καλή όψη του νομίσματος.
Από την άλλη πλευρά οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από τη χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας ιδιαίτερα για τον ανήλικο καταναλωτή είναι μεγάλη. Το παιδί σήμερα από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού σχολείου αποτελεί στόχο πολλών ενεργειών προώθησης και μάρκετινγκ, που πολλές φορές γίνονται με αθέμιτα μέσα.
Η χρήση του κινητού και σταθερού τηλεφώνου, η πρόσκληση και συμμετοχή σε διαγωνισμούς, η αποστολή sms με αυξημένη χρέωση, η κλήση αριθμών αυξημένης χρέωσης, η πρόσβαση ανηλίκων στο διαδίκτυο χωρίς γονική συναίνεση σε σελίδες με πορνογραφικό, τρομοκρατικό και γενικότερα ακατάλληλο περιεχόμενο, οι αγορές από απόσταση με χρήση των πιστωτικών καρτών των γονέων τους, αποτελούν πεδία όπου υπάρχει ανάγκη να επιδείξουμε ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα για την προστασία των ανηλίκων καταναλωτών.

Προτείνεται η συγκρότηση μόνιμης επιτροπής με σκοπό την επεξεργασία ενός σύγχρονου και επαρκούς νομοθετικού πλαισίου, στην οποία μεταξύ των άλλων μπορεί να μετέχουν: Εκπρόσωποι της Αρχής του Συνηγόρου του Παιδιού, που λειτουργεί στο πλαίσιο της λειτουργίας του Συνηγόρου του Πολίτη, των συναρμοδίων υπουργείων και υπηρεσιών, της επιστημονικής κοινότητας αλλά και της κοινωνίας των πολιτών. Επιπλέον προτείνεται η ενθάρρυνση της χρήσης ειδικού λογισμικού φίλτρου γονικού ελέγχου (parental control software) που χρησιμοποιείται ευρύτατα στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε., καθώς και η δημιουργία τηλεφωνικής γραμμής για την συνεχή υποδοχή των σχετικών καταγγελιών. Ο ΣτΚ, θα μπορούσε ακόμη να αναλάβει τη μεσολάβηση μεταξύ καταναλωτή και παροχέων ηλεκτρονικών επικοινωνιών (Alternative Dispute Resolution).

* Κώδικας καταναλωτικής δεοντολογίας. Το σημαντικότερο γνώρισμα των κωδίκων καταναλωτικής δεοντολογίας που γνωρίζουμε από την μέχρι σήμερα εμπειρία είναι ότι καταρτίστηκαν μονομερώς από τους επαγγελματίες που καλούνται να τους εφαρμόσουν. Δεν απαιτήθηκε π.χ. προηγούμενη διαβούλευση γιατρών-ασθενών, δημοσιογράφων-αναγνωστών, τραπεζών-συναλλασσομένων. Το στοιχείο της προηγούμενης διαβούλευσης είναι αυτό που αναδεικνύει την ηθική διάσταση αυτής της προσπάθειας, που επιχειρεί να συνδυάσει, τους υφιστάμενους κανόνες του δικαίου με το εθιμικό δίκαιο και την ηθική. Ακόμη δικαιολογεί περαιτέρω την κανονιστική περιβολή του κώδικα. Ο Κώδικας καταρτίζεται μετά από διαβούλευση από τον ΣτΚ, υποβάλλεται στο Εθνικό Συμβούλιο Καταναλωτών όπου λαμβάνεται η τελική απόφαση και επικυρώνεται με προεδρικό διάταγμα που εισηγείται ο υπουργός Ανάπτυξης.

Έτσι, οι νέοι κώδικες δεοντολογίας, δεν αποτελούν απλά συστηματοποιημένες συλλογές αυτορρυθμιστικών κανόνων σε κάθε τομέα, αλλά μια νέα εναλλακτική κατηγορία κανόνων, μέσω των οποίων σε αλληλεπίδραση με τους κανόνες δικαίου επιβάλλεται ο αυτοπεριορισμός των επαγγελματιών. Ο ΣτΚ ήδη επεξεργάζεται Κώδικα Καταναλωτικής δεοντολογίας και σε σύντομο χρονικό διάστημα θα δώσει σχέδιό του για δημόσια διαβούλευση.