Καλώς ήλθατε στο Proslipsis.gr

Ολόκληρη η ομιλία του υπουργού Νίκου Φίλη

Τα ζητήματα παιδείας κατά κύριο λόγο ανάγονται στην εθνική δικαιοδοσία κάθε κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχει όμως ένα γενικότερο πλαίσιο, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικής πραγματικότητας, το οποίο αποτελεί το υπόβαθρο πάνω στο οποίο μπορεί να λαμβάνονται αποφάσεις από το επιμέρους κράτη μέλη και στο βαθμό που υπάρχει συνεννόηση και από τα κεντρικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τη συνάντηση αυτή τη βλέπω ως μια καλή ευκαιρία ανταλλαγής απόψεων, εμπειριών που συχνά γίνεται στο πλαίσιο των συμβουλίων των υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά σήμερα εδώ θα έχει μία ιδιαίτερη σημασία επειδή το επίκεντρο της συζήτησης είναι η ελληνική εκπαίδευση. Με αυτή την έννοια ευχαριστώ τους διπλωματικούς εκπροσώπους των χωρών που είναι σήμερα εδώ και τη Βουλή των Ελλήνων που ανέλαβε αυτή τη πρωτοβουλία. Είναι βαριά η σκιά της οικονομικής κρίσης πάνω στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.

Ενδεικτικοί αριθμοί: έχουμε μεγάλη απώλεια εκπαιδευτικών με συνταξιοδοτήσεις και αποχωρήσεις με αποτέλεσμα να υπάρχει σημαντική έλλειψη διδακτικού προσωπικού και αυξημένη ηλικία των εκπαιδευτικών ιδιαίτερα στον χώρο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Δεύτερον, τα οικονομικά: η κρατική συμμετοχή και επιδότηση έχει πέσει στο 2,8 του ΑΕΠ, πολύ κάτω από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τρίτον είναι ότι στη Ελλάδα υπάρχει η ιδιομορφία του παράλληλου εκπαιδευτικού συστήματος των φροντιστηρίων, δηλαδή μία ιδιότυπη λειτουργία της εκπαίδευσης που καλύπτει κενά της δημόσιας εκπαίδευσης καθώς επίσης και προσδοκίες για πρόοδο των παιδιών των οικογενειών, δηλαδή τα νοικοκυριά δαπανούν περισσότερα χρήματα από αυτά που φαίνονται στον κρατικό προϋπολογισμό. Είναι προφανές ότι μία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα πρέπει να εδράζεται σε πόρους που πρέπει να αυξηθούν, σε αλλαγή νοοτροπίας, που σημαίνει ότι πρέπει να γίνει ένας διάλογος και με τη κοινωνία, έτσι ώστε να υπάρξει μία ιεράρχηση προτεραιοτήτων για την αλλαγή της εκπαίδευσης καθώς επίσης και σε συνεννόηση με τα πολιτικά κόμματα, μία συναίνεση επειδή στη χώρα μας υπάρχει μία ιδιομορφία, όπου όχι μόνο κάθε κυβέρνηση αλλά κάθε υπουργός της κυβέρνησης να θεωρεία αναγκαίο να κάνει - σε εισαγωγικά - μία νέα θεωρητικά αρχή στην εκπαίδευση.

Συνεπώς η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι ένα έργο μακράς πνοής συναίνεσης, έχει ως κύριο άξονα την εμπιστοσύνη στον εκπαιδευτικό γιατί χωρίς την εμπιστοσύνη στον εκπαιδευτικό δεν θα μπορεί να υπάρξει καμία αλλαγή στο σχολείο. Στόχος της μεταρρύθμισης είναι το 14χρονο υποχρεωτικό σχολείο να παρέχει ολόπλευρη μόρφωση και να εντάσσει το παιδί στην εργασία αλλά, το τονίζω αυτό, και ευρύτερα στη κοινωνία. Για αυτό η συζήτηση περί δεξιοτήτων που σήμερα γίνεται στο πλαίσιο το ευρωπαϊκό πρέπει να έχει τη διάσταση των οριζόντιων κοινωνικών δεξιοτήτων, ήδη από τα πρώτα μικρά χρόνια, από την προσχολική ηλικία. Για αυτό και στο 14χρονο σχολείο το υποχρεωτικό δίνουμε έμφαση σε μία δίχρονη βαθμίδα προσχολικής ηλικίας.

Θέλω να σημειώσω ότι παρά τα προβλήματα της κρίσης τα οποία ζει το σχολικό σύστημα είτε από δικά του ζητήματα είτε ως αντανάκλαση της γενικότερης οικονομικής κρίσης, στο σχολείο δεν υπάρχει έξαρση κρουσμάτων σχολικής βίας τουλάχιστον στο βαθμό που συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και ιδιαίτερα στις χώρες της Βορείου Αμερικής. Αυτό κατά τη γνώμη μου οφείλεται σε πολλούς παράγοντες και κυρίως στην ικανότητα των εκπαιδευτικών να παρεμβαίνουν για να επιλύουν προληπτικά της διάφορες επαπειλούμενες συγκρούσεις μέσα στο σχολείο καθώς και στην ικανότητα να υπάρχει στο σχολείο ένα κλίμα στοιχειώδους δημοκρατικής λειτουργίας.

Δεύτερον, η συζήτηση για την εκπαίδευση και τη νεότητα γίνεται σε μία περίοδο που υπάρχει διάψευση προσδοκιών των νέων στη χώρα μας και σε όλη την Ευρώπη. Συρρίκνωση της δημοκρατίας, επέκταση του φαινομένου της αποπολιτικοποίησης στο έδαφος των οποίων φυτρώνουν φαινόμενα φονταμενταλιστών, ξενοφοβίας και ποικίλων εξτρεμισμών. Η απάντηση σε αυτή την πραγματικότητα βεβαίως είναι η αναίρεση αυτών των οποίων είπα νωρίτερα. Είναι επίσης και η επιμονή για τη δημοκρατική διαπαιδαγώγηση των παιδιών στο σχολείο της ισότητας, της αλληλεγγύης, της συλλογικότητας και της δημοκρατίας. Αυτή είναι η μεγάλη συνεισφορά του σχολείου σήμερα στον αγώνα για τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας και γενικότερα για την ανανέωση της εμπιστοσύνης των νέων γενιών στη δημοκρατία.

Θα ήθελα να αναφερθώ σε δύο παράγοντες που ενισχύουν τον αγώνα για τον εκδημοκρατισμό των νέων.

Η πρώτη είναι η προώθηση θεσμών δημοκρατικής οργάνωσης του σχολείου. Ήδη από πέρσι έχουμε δώσει δυνατότητες και εξουσίες στο σύλλογο των καθηγητών να αποφασίζει κυριαρχικά στο σχολείο όχι μόνο την παιδαγωγική αλλά και τη διοίκηση του σχολείου. Εκλέγουν οι καθηγητές τον διευθυντή του σχολείου με βάση κριτήρια αξιοκρατικά και συνεργασίας. Η προώθηση του δημοκρατικού σχολείου έχει να κάνει με την οργάνωση τη δημοκρατική μαθητών και μαθητριών. Καθώς επίσης και το άνοιγμα του σχολείου στους γονείς και γενικότερα στη κοινωνία.

Το δεύτερο που αφορά τη δημοκρατική διαπαιδαγώγηση είναι η προώθηση των γνωστικών αντικειμένων οριζόντια στο σύνολο της εκπαίδευσης, τα οποία δίνουν δυνατότητα και αφορμές για συζήτηση και προβληματισμό διαπαιδαγώγησης των νέων στο δύσκολο εγχείρημα της δημοκρατίας.

Στην Ελλάδα έχουμε τη καλή ιδιομορφία κάθε χρόνο στις 17 Νοεμβρίου την επέτειο του Πολυτεχνείου να διοργανώνονται σε όλα τα σχολεία - 8500 μονάδες σχολικές μονάδες της χώρας - συζητήσεις και γιορτές πολιτιστικές και κοινωνικού προβληματισμού και εκδηλώσεις γύρω από το θέμα της δημοκρατίας. Είναι η γιορτή της νεολαίας και της δημοκρατίας στη χώρα μας. Με όσα προβλήματα αντιμετωπίζουμε κάθε φορά και είναι λογικό να υπάρχουν στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης που το δημοκρατικό πλαίσιο είναι λογικό να δημιουργεί.

Αναφέρθηκα νωρίτερα στην ανάγκη της 14χρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης που είναι στόχος της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Θα ήθελα να σας πω ότι δική μας συνείδηση είναι ότι η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν ξεκινάει από το μηδέν. Ξεκινάει αξιοποιώντας προηγούμενες εκπαιδευτικές εμπειρίες αλλά μέσα σε μία παιδαγωγική αντίληψη που δεν δίνει έμφαση και πολύ περισσότερο δεν πιστεύει ότι η οργανώτρια ιδέα της αλλαγής μέσα στο σχολείο είναι ο ανταγωνισμός. Αντιθέτως δίνει έμφαση στη συνεργασία και τη συλλογικότητα. Επίσης δίνει έμφαση σε αυτό που ονομάζομε ενίσχυση του ακαδημαϊκού χαρακτήρα της εκπαίδευσης και σε αρμονική συνάρτηση με το θέμα της ανάπτυξης των δεξιοτήτων δεν θέλουμε το σχολείο να υποβαθμιστεί σε ένα σχολείο κατάρτισης. Αντιθέτως έχει σημασία η ολόπλευρη μόρφωση σε συνδυασμό με το θέμα των δεξιοτήτων.

Θέλω να σας πω ότι η ελληνική εκπαίδευση παρά τα σημερινά προβλήματα της κρίσης, τα οποία σε μεγάλο βαθμό είναι αντίστοιχα με άλλων εκπαιδευτικών συστημάτων άλλων χωρών, παράγει αποφοίτους που αν χρειάζεται να πάνε στο εξωτερικό διαπρέπουν. Και επιπλέον ότι η ελληνική εκπαίδευση, ακόμα και τώρα μέσα στη κρίση, αντιμετωπίζει με κάπως επιτυχή τρόπο το θέμα της σχολικής διαρροής. Δηλαδή είμαστε στο 10% από το Γυμνάσιο στο Λύκειο ποσοστό που είναι κάτω από το μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών.

Εκεί που έχουμε χάσει τη μάχη αυτή τη στιγμή είναι η μάχη της διαρροής των εγκεφάλων, των παιδιών που σπουδάζουν, τελειώνουν τα πανεπιστήμια και φεύγουν στο εξωτερικό για να βρουν εργασία. Και τα περισσότερα διαπρέπουν. Και δεν είναι λίγα, είναι 200.000 πτυχιούχοι των ελληνικών πανεπιστημίων, κορίτσια και αγόρια. Αν θέλαμε να επισημάνουμε προτεραιότητες και προβλήματα στο χώρο της εκπαίδευσης - αναφέρθηκα νωρίτερα στο θέμα των οικονομικών και των προσλήψεων που είναι αναγκαίες στο θέμα του προσωπικού - ας πάμε τώρα στα ζητήματα τα διαθρωτικά ανά βαθμίδα:

Το πρώτο θέμα είναι η δημιουργία ενός ανανεωμένου ολοήμερου σχολείου δημοτικού με διετείς σπουδές στο νηπιαγωγείο. Λέω ανανεωμένου επειδή θέλουμε να ανανεώσουμε τις εκπαιδευτικές μεθόδους, το περιεχόμενο των μαθημάτων και τον τρόπο αξιολόγησης των παιδιών. Ήδη το επόμενο χρονικό διάστημα θα περάσουμε σε αλλαγές ορισμένων βιβλίων, σε περιορισμό του προγράμματος του αναλυτικού ως προς ορισμένα μαθήματα και σε περιγραφική αξιολόγηση των μαθητών και των μαθητριών, όχι βαθμολογική κλίμακα δυνατοτήτων και προβλημάτων που έχει κάθε παιδί.

Δεύτερο θέμα είναι η ειδική αγωγή, εδώ είμαστε πίσω. Φέτος κάναμε αγώνα δρόμου για να καλύψουμε τα κενά που υπάρχουν στην ειδική αγωγή, προσανατολιζόμαστε στην υιοθέτηση μίας ευρωπαϊκής αγωγής που είναι η συμπεριληπτική διδασκαλία, δηλαδή τα παιδιά με προβλήματα μέσα στη τάξη με τη στήριξη του δασκάλου ειδικής αγωγής και βέβαια με τη διατήρηση για τις βαριές περιπτώσεις ειδικών σχολείων της ειδικής αγωγής.

Άλλο ζήτημα είναι το θέμα των Λυκείων. Οι απόφοιτοι των ελληνικών Λυκείων οσάκις επιλέγουν να πάνε στο εξωτερικό διαπιστώνουμε ότι ανταποκρίνονται ικανοποιητικά στο επίπεδο των σπουδών. Αυτό έχει να κάνει και με το υψηλό επίπεδο γλωσσομάθειας που υπάρχει στη χώρα μας, αλλά και με τη παραδοσιακή μορφή διδασκαλίας ορισμένων γνωστικών αντικειμένων. Όπως για παράδειγμα παλαιότερα τα μαθηματικά. Αυτό το λέμε όχι για να καλύψουμε προβλήματα, γιατί το μεγάλο πρόβλημα του Λυκείου είναι ότι λειτουργεί ως καλός αγωγός για τη τριτοβάθμια εκπαίδευση, όχι όμως ως ένα σχολείο που δίδει στο παιδί τη δυνατότητα να αποκτήσει μία σφαιρική μόρφωση, να αποκτήσει αυτό που λέμε μία ανθρωπιστική παιδεία χρήσιμη σε κάθε περίπτωση σε όποιο επάγγελμα αποφασίσει να ακολουθήσει στη ζωή του.

Εδώ θα ρίξουμε ιδιαίτερο βάρος στη σχέση Λυκείου με ΑΕΙ. Η πρόσβαση ποια είναι; Ποια πρέπει να είναι; Είναι ένα στοιχείο που μας προβληματίζει και χωρίς βιασύνη θα έχουμε κάποιες καταλήξεις το επόμενο διάστημα.

Υπάρχουν επίσης θέματα που μας προβληματίζουν και αφορούν την τεχνική εκπαίδευση, είμαστε και εδώ πίσω ως χώρα για πολλούς λόγους κοινωνικούς, ιδεολογικούς και πολιτικούς, που αφορούν τις εκάστοτε εξουσίες αλλά και την κοινωνία μας, για το πώς προσλαμβάνει με τρόπο πολλές φορές μειωτικό την έννοια της τεχνικής εκπαίδευσης. Η κρίση δυστυχώς δημιουργεί ένα υποχρεωτικό πλαίσιο προκειμένου τα παιδιά να ζητούν από νωρίς τη δυνατότητα εργασίας μέσα από εξειδικεύσεις της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Πιστεύουμε ότι η τεχνική εκπαίδευση πρέπει να διατηρήσει τον χαρακτήρα του ισότιμου σχολικού δικτύου προς τη γενική εκπαίδευση αλλά και να προνοήσει για διαδικασίες μαθητείας και ήδη βρισκόμαστε σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να χρηματοδοτηθούν αυτές οι διαδικασίες μαθητείας.

Δεν κρυβόμαστε ότι η μαθητεία θέλει μία παρώθηση εκ μέρους του εκπαιδευτικού συστήματος και προσανατολισμό. Χρειάζεται όμως και την ύπαρξη βιομηχανικών ή άλλων οικονομικών μονάδων και η σημερινή πραγματικότητα της ελληνικής οικονομίας δεν προσφέρεται για άμεσες επενδύσεις στον τομέα της μαθητείας στις διάφορες βιομηχανικές και γενικότερα οικονομικές μονάδες. Ο τουρισμός είναι μία κατεύθυνση αλλά μιλώ γενικότερα.

Αναφέρθηκα σε ένα υψηλό επίπεδο γλωσσομάθειας που υπάρχει στη χώρα μας, για αυτό το Υπουργείο θα καθιερώσει από φέτος το κρατικό πιστοποιητικό γλωσσομάθειας και με ψηφιακό τρόπο, προκειμένου με ένα τρόπο σαφή να διαπιστώνεται το επίπεδο γλωσσομάθειας των παιδιών.

Έχουμε επί τους παρόντος προγραμματίσει ένα πρόγραμμα για τις τέσσερις πιο διαδομένες γλώσσες: τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά, τα ισπανικά. Επίσης τα ιταλικά και τα τουρκικά. Τα αραβικά, επειδή είναι μία γλώσσα που ανοίγει προς τον κόσμο της ανατολής, αλλά και τα τουρκικά, επειδή είναι η μεγαλύτερη γειτονική χώρα της Ελλάδας. Χρειαζόμαστε όπου υπάρχει έφεση και πρωτοβουλία Ελλήνων προς τα τουρκικά να πιστοποιείται κρατικά.

Για όλα τα στοιχεία που ανέφερα νωρίτερα κάνουμε διάλογο με τον ΟΟΣΑ που ξεκινά από τη βάση ότι όλες οι βαθμίδες του σημερινού σχολείου έχουν υποστεί μεγάλα πλήγματα από την οικονομική κρίση και συνεπώς πρέπει να ξανασκεφτούμε τις προτεραιότητες και να συντάξουμε μία νέα έκθεση για την εκπαίδευση και όχι μία απλή συνέχεια της έκθεσης του 2011 που αφορούσε την κατάσταση πριν από την κρίση στον χώρο της εκπαίδευσης. Προχωρεί αυτός ο διάλογος, έχουμε επιλέξει σε αυτή τη βάση έξι ζητήματα προκειμένου να γίνει συζήτηση ή να καταλήξουμε κατά το δυνατόν στο τέλος σε νομοθετικές πρωτοβουλίες.

Το πρώτο θέμα αφορά τον ενιαίο χώρο έρευνας και ανώτατης εκπαίδευσης. Το δεύτερο το ολοήμερο σχολείο. Το τρίτο τα οικονομικά της εκπαίδευσης. Το τέταρτο την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και στελεχών. Το πέμπτο την αυτονομία της σχολικής μονάδας, δηλαδή την απομάκρυνση από ένα σκληρό συγκεντρωτισμό που σήμερα σφραγίζει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς επίσης και δυνατότητες, μέσα από κριτήρια που θα θεσπιστούν αλλά και όργανα που θα δημιουργηθούν, παρακολούθησης της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Αυτά τα θέματα έχουμε προτάξει σε συμφωνία με τον ΟΟΣΑ.

Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ σε ένα θέμα της συγκυρίας το οποίο αναλόγως της εξέλιξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα επηρεάσει συνολικά την κοινωνία και ειδικότερα το σχολείο: Είναι η διαχείριση του προσφυγικού προβλήματος από τη σχολική κοινότητα. Στο παρελθόν σε άλλα όμως συμφραζόμενα ιστορικά κοινωνικά και οικονομικά υπάρχει μία θετική εμπειρία επιτυχούς διαχείρισης δεκάδων χιλιάδων προσφυγόπουλων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Πολλά από τα οποία διακρίθηκαν με την εισαγωγή τους στα πανεπιστήμια και αρκετά από τα οποία με κάποιες αντιδράσεις, ξενοφοβικές στην αρχή, αρίστευσαν και κράτησαν την ελληνική σημαία στις διάφορες εθνικές εορτές.

Θέλουμε λοιπόν και τώρα, μπροστά στο νέο προσφυγικό κύμα, το οποίο σφραγίζεται από πάρα πολλά παιδιά μικρής ηλικίας πολλά από τα οποία είναι ασυνόδευτα, αυτό το ζήτημα να το σχεδιάσουμε. Ήδη αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες, προκειμένου όσα παιδιά μείνουν προσωρινά, να υπάρχει δυνατότητα στοιχειώδους κοινωνικής εκπαίδευσής τους. Και όσα παιδιά μείνουν μονιμότερα να μπορούν να ενταχθούν με τρόπο ισότιμο στην ελληνική πραγματικότητα. Όλα αυτά στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής, η οποία επιτάσσει την αναλογική κατανομή των προσφύγων, αναλόγως της οικονομικής βιωσιμότητας των χωρών και το πληθυσμιακό τους μέγεθος.