«Η δύναμη όμως που μπορεί να περιθωριοποιήσει τη σχολική βία είναι  το δημοκρατικό σχολειό. Η ανάπτυξη αξιών συλλογικότητας και σεβασμού της προσωπικότητας του άλλου οδηγούν στην αντιμετώπιση μέσα από τη σχολική διαδικασία, και γενικότερα τη σχολική ζωή, φαινομένων τα οποία οδηγούν σε ξενοφοβία, σε ρατσισμό, σε ομοφοβία, σε τόσα φαινόμενα τα οποία παράγουν τελικά σχολική βία», επισήμανε ο κ. Νίκος Φίλης.

Ο υπουργός ανακοίνωσε ότι η έρευνα και οι συνοδευτικές δράσεις όχι μόνο θα συνεχιστούν αλλά θα διευρυνθούν με τη συνεργασία και άλλων φορέων, με τους οποίους συνυπέγραψε σήμερα μνημόνιο συνεργασίας. Οι φορείς είναι ο ΟΚΑΝΑ, η Μονάδα Εφηβικής Υγείας Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων  «Π.&.Α. Κυριακού», το Χαμόγελο του Παιδιού, η Εταιρεία Κατά της Κακοποίησης του Παιδιού «Ελίζα», το Κέντρο Μέριμνας Οικογένειας και Παιδιού και το Υπουργείο Δικαιοσύνης.

  

Η Πανελλήνια έρευνα για την ενδοσχολική βία και τον εκφοβισμό στην Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων (Δεκέμβριος 2015 - Ιανουάριος 2016) αποτελεί μία συστηματική ερευνητική προσπάθεια προσέγγισης, καταγραφής και αποτύπωσης του φαινομένου στην Ελλάδα, με σκοπό τη διαμόρφωση εκπαιδευτικής πολιτικής για την πρόληψη και αποτελεσματική αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών στα σχολεία της χώρας μας, τόνισε η κ. Βασιλική Αρτινοπούλου, καθηγήτρια εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Περιπτώσεις εκφοβισμού

Η πιο συχνή μορφή εκφοβισμού είναι ο λεκτικός εκφοβισμός (ποσοστό 56.5%) που περιλαμβάνει την εξύβριση και την κοροϊδία, η αμέσως επόμενη μορφή είναι ο σωματικός εκφοβισμός (ποσοστό 30.5%) που περιλαμβάνει χτυπήματα – σπρωξίματα, και τέλος, ο κοινωνικός εκφοβισμός, η απομόνωση και η κοροϊδία των μαθητών από όλη την τάξη (ποσοστό 27.8%).  Σε μικρότερα ποσοστά, οι μαθητές αναφέρουν ότι διακατέχονται από φόβο που τους δημιουργούν οι υπόλοιποι μαθητές (ποσοστό 15.4%) και, επίσης, ότι κάποιοι μαθητές τούς αποσπούν με τη βία προσωπικά αντικείμενα (ποσοστό 11.3%).

Θυματοποίηση μαθητών

Τα αποτελέσματα έδειξαν την εμφάνιση ιδιαίτερα χαμηλών τιμών στη συχνότητα εμφάνισής τους στο σχολικό περιβάλλον τόσο από πλευράς δασκάλου όσο και από πλευράς μαθητών. Επίσης, χαμηλές τιμές παρουσιάζονται στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον 

Τρόποι αντιμετώπισης μορφών σχολικού εκφοβισμού από εκπαιδευτικούς

Στην περίπτωση σωματικής βίας, οι εκπαιδευτικοί παρεμβαίνουν ζητώντας από το μαθητή – θύτη  να ζητήσει συγγνώμη από τον μαθητή - θύμα  και αρκετά συχνά του εξηγούν γιατί δεν θα έπρεπε να χτυπήσει ή να σπρώξει. Πιο σπάνια, οι εκπαιδευτικοί καλούν την αστυνομία ή δείχνουν αδιαφορία απέναντι στο γεγονός. Στην περίπτωση λεκτικής βίας, οι εκπαιδευτικοί παρεμβαίνουν ζητώντας από το μαθητή – θύτη  να ζητήσει συγγνώμη από τον μαθητή - θύμα, του εξηγούν τις συνέπειες της συμπεριφοράς του και συζητούν μαζί του για να επιλύσουν το θέμα. Πιο σπάνια, οι εκπαιδευτικοί καλούν την αστυνομία  ή δείχνουν αδιαφορία απέναντι στο γεγονός. Στην περίπτωση άσχημης συμπεριφοράς στο σχολικό περιβάλλον, οι εκπαιδευτικοί παρεμβαίνουν ζητώντας από τον μαθητή – θύτη  να ζητήσει συγγνώμη από το μαθητή - θύμα  , του εξηγούν τις συνέπειες της συμπεριφοράς του και συζητούν μαζί του για να επιλύσουν το θέμα. Πιο σπάνια, οι εκπαιδευτικοί καλούν την αστυνομία ή δείχνουν αδιαφορία απέναντι στο γεγονός. 

Συμμετοχή μαθητών σε περιστατικά εκφοβισμού

Στην έρευνα εξετάσθηκε και η συμμετοχή των μαθητών σε περιστατικά εκφοβισμού. Οι απαντήσεις των μαθητών δείχνουν την ιδιαίτερα χαμηλή συμμετοχή τους σε τέτοια περιστατικά, όπως κλοπή, βανδαλισμό, σωματική και λεκτική βία.

Χειρότερη μορφή εκφοβισμού

Οι μαθητές εξέφρασαν τη γνώμη τους σχετικά με τη χειρότερη μορφή εκφοβισμού – βίας. Με βάση τα ποσοστά των απαντήσεων, αναφέρονται κατά σειρά, η κλοπή και η καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, η λεκτική βία, όπως είναι η κοροϊδία, οι βρισιές, οι συκοφαντίες, οι απειλές, η γελοιοποίηση, η ειρωνεία κ.ά., η σωματική βία όπως είναι τα χτυπήματα, τα σπρωξίματα, οι κλωτσιές κ.ά. και η κοροϊδία λόγω καταγωγής ή λόγω εμφάνισης.

Απόψεις των φύλων για εκφοβισμό

Στη συνέχεια εξετάσθηκαν οι διαφορές των απόψεων των δύο φύλων για τη  χειρότερη μορφή εκφοβισμού – βίας. Οι μαθητές εμφανίσθηκαν έναντι των μαθητριών να αξιολογούν σε μεγαλύτερο βαθμό ως πιο αρνητικές όλες τις μορφές εκφοβισμού – βίας. Οι σημαντικότερες διαφορές εντοπίζονται στην κοροϊδία λόγω φύλου, σχολικής απόδοσης, ενδυμασίας και εμφάνισης, όπως επίσης και λόγω καταγωγής.

Οι μαθητές ενοχλούνται από το σχολικό εκφοβισμό

Οι μαθητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ερωτήθηκαν ως προς την επιρροή του σχολικού εκφοβισμού. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι μαθητές ενοχλούνται από τον σχολικό εκφοβισμό, κατανοούν την επιθετική συμπεριφορά σε μικρό βαθμό, ενώ στην πλειονότητα τους διαφωνούν με την εκδήλωσή της . Μικρό είναι το ποσοστό των μαθητών που αισθάνονται φόβο, όπως και των μαθητών που επιδοκιμάζουν την επιθετική συμπεριφορά και επιθυμούν να μιμηθούν τους μαθητές - θύτες

Ρόλος θύματος και θύτη

Σχετικά με το ποσοστό των μαθητών που έχουν βρεθεί στον ρόλο του θύματος, 63.90% των μαθητών απάντησαν «Ποτέ», 19.68% «Σπάνια», 8.23% «Μερικές φορές», ενώ 2.62% και 2.45% των μαθητών απάντησαν «Συχνά» και «Πολύ συχνά», αντίστοιχα (Γράφημα 5.5.). Σχετικά με το ποσοστό των μαθητών που έχουν βρεθεί στο ρόλο του θύτη,  67.62% των μαθητών απάντησαν «Ποτέ», 20.07% «Σπάνια», 6.81% «Μερικές φορές», ενώ 1.44%  και  1.89% των μαθητών απάντησαν «Συχνά» και «Πολύ συχνά», αντίστοιχα.

Τα αίτια περιστατικών βίας στα σχολεία

Στην πρώτη ερώτηση, οι μαθητές απάντησαν ότι το περιστατικό βίας συνδεόταν περισσότερο με τον τόπο / τη χώρα καταγωγής των μαθητών - θυμάτων (9.563 μαθητές, ή ποσοστό 28.88%), και έπειτα με τα χαρακτηριστικά της ομάδας/παρέας τους στο σχολείο (3.766 μαθητές, ή ποσοστό 11.37%). Επίσης, σημαντικό ποσοστό των μαθητών (3.709 μαθητές, ή ποσοστό 11.20%) δήλωσαν ότι  περιστατικά βίας εκδηλώνονται σε μαθητές που ανήκουν σε μειονότητες, ενώ μικρό ποσοστό (1.212 μαθητές, ή ποσοστό 3.66%,) λόγω διαφορετικού φύλου. Τέλος, 40.27%  των μαθητών αποδίδει τα περιστατικά βίας σε άλλους λόγους.

Τα αγόρια εμπλέκονται σε περιστατικά σχολικής βίας 

Σχετικά με τους εμπλεκόμενους στο περιστατικό σχολικής βίας και εκφοβισμού, στο μεγαλύτερο ποσοστό συμμετέχουν μόνο αγόρια (10.145 μαθητές, ή ποσοστό 30.64%), ακολούθως αγόρια και κορίτσια (5.950 μαθητές, ή ποσοστό 17.97%) και σε πολύ μικρότερο ποσοστό, μόνο κορίτσια (1.053 μαθήτριες, ή ποσοστό 3.18%). Στα περιστατικά αυτά, υψηλότερο είναι το ποσοστό συμμετοχής μόνο μαθητών του σχολείου (4.971 μαθητές, ή ποσοστό  15.01%) και λιγότερο των εξωσχολικών (3.739 μαθητές, ή ποσοστό 11.29%), ενώ τέλος, μικρό ποσοστό τέτοιων περιστατικών καταγράφεται με την παρουσία καθηγητών (814 μαθητές, ή ποσοστό  2.46%). 

Πως αντιδρούν οι μαθητές σε περιστατικά εκφοβισμού

Οι αντιδράσεις των μαθητών στο περιστατικό του σχολικού εκφοβισμού ποικίλουν. Στο μεγαλύτερο ποσοστό, οι μαθητές γελούσαν (6.741 μαθητές, ή ποσοστό  20.36%), άλλοι προσπάθησαν να εμπλακούν για να τελειώσει πιο γρήγορα το περιστατικό (6.458 μαθητές, ή ποσοστό 19.50%) αρκετοί απομακρύνονταν σαν να μην συνέβη ποτέ (3.977 μαθητές, ή ποσοστό 12.01%) ενώ λιγότεροι αναφέρουν ότι φοβήθηκαν (3.489 μαθητές, ή ποσοστό  10.54%). Σε μικρότερο ποσοστό, οι μαθητές προσπάθησαν να εμπλακούν για να συνεχιστεί το περιστατικό (1609 μαθητές, ποσοστό 4.86%) και επιδοκίμασαν τη βίαιη συμπεριφορά (1.449 μαθητές, ή ποσοστό  4.38%).

Πως αντιδρούν οι εκπαιδευτικοί

Οι αντιδράσεις των εκπαιδευτικών στα περιστατικά βίας είναι προς την κατεύθυνση της παρέμβασης για την επίλυση του φαινομένου. Στο μεγαλύτερο ποσοστό (7.054 μαθητές, ή ποσοστό 21.30%) υπήρξε άμεση παρέμβαση, εμπλοκή (6.580 μαθητές, ή ποσοστό 19.87%) των εκπαιδευτικών για τη λήξη του περιστατικού. Σε μικρότερο ποσοστό, οι εκπαιδευτικοί εκδήλωσαν αδιαφορία (3.840 μαθητές, ή ποσοστό 11.60%), κάλεσαν βοήθεια (2.694 μαθητές, ή ποσοστό  8.14%), φοβήθηκαν (1.509 μαθητές, ή ποσοστό 4.56%) ή απομακρύνθηκαν σαν να μην συνέβη ποτέ το περιστατικό (1.290 μαθητές, ή ποσοστό  3.90%).

Συχνότερα περιστατικά βίας

Σχετικά με τη μορφή σχολικού εκφοβισμού του συγκεκριμένου περιστατικού,  το μεγαλύτερο ποσοστό περιελάμβανε λεκτική βία (9.354 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό 28.25%) και έπειτα σωματική βία (9.006 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  27.20%). Σε μικρότερο ποσοστό, αναφέρθηκαν υποτιμητικά σχόλια (3.659 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό 11.05%), απειλές (2.545 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό 7.69%), σεξουαλική παρενόχληση (874 μαθητές, μαθητές, ή  ποσοστό 2.64%), βανδαλισμοί (459 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  1.39%), κλοπές (439 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό 1.33%) και καταστροφή προσωπικών αντικειμένων (399 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό 1.21%).

Σε ποιους απευθύνθηκαν οι μαθητές για να αναφέρουν το περιστατικό

Στα πρόσωπα στα οποία απευθύνθηκαν για να αναφέρουν το περιστατικό βάσει των απαντήσεων είναι οι συμμαθητές τους (11.815 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  35.68%), οι γονείς τους (9.268 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  27.99%), ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός της τάξης (5.261 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  15.89%), ο διευθυντής του σχολείου (4.630 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό 13.98%), οι εξωσχολικοί φίλοι  (3.947 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  11.92%), κάποιο άλλο πρόσωπο (3.823 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  11.55%), ενώ πολλοί μαθητές δεν το ανέφεραν σε κανέναν/καμία (5.494 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  16.59%). 

Τι συναισθήματα προκαλούν τα περιστατικά βίας 

Σχετικά με τα συναισθήματα που προκαλούν τα περιστατικά βίας, το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών (6.592 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  19.91%) αισθάνθηκε στεναχώρια, και λίγο μικρότερο, αδιαφορία (5.167 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  15.60%). Ακολούθως, αρκετοί μαθητές αισθάνθηκαν θυμό (4.527 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  13.67%), αγωνία (2.629 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  7.94%), φόβο (2.231 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  6.74%) και ενοχές (1.955 μαθητές,, μαθητές, ή ποσοστό  5.90%), ενώ σημαντικός αριθμός των μαθητών ανέφερε κάποιο άλλο συναίσθημα (7.693 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  23.23%).

Τι ενέργειες πρέπει να γίνουν τη δημιουργία ασφάλειας στο σχολείο

Ακολούθως, οι μαθητές ρωτήθηκαν για τις ενέργειες που απαιτούνται για τη δημιουργία ασφάλειας στον σχολικό χώρο. Στο μεγαλύτερο ποσοστό οι μαθητές (αναφέρουν) ανέφεραν ότι ο διευθυντής και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο για τους μαθητές και να είναι περισσότερο αυστηροί σε περιστατικά βίας (13.923 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό 42.05%). Επίσης, είναι σημαντική η παρουσία ψυχολόγου στο σχολείο, ο οποίος θα διαχειρίζεται τα περιστατικά βίας (10.058 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό 30.38%), η τήρηση και η εφαρμογή των κανόνων του σχολείου (9.618 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό 28.14%), η καλλιέργεια ειρηνικής συνύπαρξης (9.523 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  28.76%), και ο ορισμός ενός υπεύθυνου διαχείρισης των περιστατικών βίας στη σχολική μονάδα (5.935 μαθητές, μαθητές, ή ποσοστό  17.92%) για την αντιμετώπιση των φαινομένων.