Αθήνα 18.6.2008, 19:12
Στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα 452 προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών, στα οποία την τρέχουσα ακαδημαϊκή χρονιά φοιτούν περίπου 60.000 φοιτητές, από 47.154 που ήταν το 2006 - 2007 και 26.132 το 2002 - 2003.

Από τα 452 προγράμματα τα 184 χρηματοδοτούνται από τον τακτικό προϋπολογισμό, 114 από το πρόγραμμα ΕΠΑΕΚ και 154 από μη κρατικούς πόρους (ίδιους πόρους και δίδακτρα). 

Ο αριθμός των μεταπτυχιακών προγραμμάτων αυξήθηκε από 280 το 2003, σε 340 το 2004, σε 368 το 2006 και σε 452 το 2008.

Στο Πανεπιστήμιο Αθηνών λειτουργούν 87 μεταπτυχιακά προγράμματα, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 61, στο Πανεπιστήμιο Πατρών 34 και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης επίσης 34.

Τα παραπάνω στοιχεία, που αναδεικνύουν έκρηξη των μεταπτυχιακών σπουδών στη χώρα μας, παρουσίασε σήμερα κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, στην οποία συζητείται αυτές τις μέρες το νομοσχέδιο της κυβέρνησης για τις μεταπτυχιακές σπουδές, ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και εισηγητής στο παραπάνω νομοσχέδιο κ. Κώστας Καρτάλης.

Αφού ξεκαθάρισε ότι το ΠΑΣΟΚ θα καταψηφίσει το νομοσχέδιο, ο κ. Καρτάλης τόνισε ότι αυτό δεν ενισχύει την αυτονομία των ΑΕΙ. Αντίθετα τα διατηρεί εγκλωβισμένα σε ένα παρωχημένο συγκεντρωτισμό του υπουργείου Παιδείας, αφυδατώνοντας έτσι το δυναμικό τους.

Ακολούθως αναφέρθηκε στα "τρωτά" σημεία του νομοσχεδίου, τονίζοντας ότι: 
- Δεν εγγυάται τη συνέχιση της χρηματοδότησης των ΠΜΣ που θα αξιολογηθούν (θετικά), γεγονός που παραπέμπει στην πρόθεση του ΥΠΕΠΘ να περιορίσει δραστικά τις πιστώσεις που διατίθενται για αυτή τη βαθμίδα της ανώτατης εκπαίδευσης στρέφοντας έτσι τα ΑΕΙ στην αναζήτηση άλλων πόρων. Αυτό τεκμηριώνεται από την παράγραφο 4 του Αρθρου 6 στην οποία αναφέρεται ότι «το ΥΠΕΠΘ χρηματοδοτεί κατά προτεραιότητα ΠΜΣ τα οποία εντάσσονται στο πλαίσιο των επιστημονικών τομέων προτεραιότητας που έχουν καθορισθεί με απόφαση του Υπουργού Παιδείας». Το πώς και πότε καθορίζονται οι επιστημονικοί αυτοί τομείς προτεραιότητας είναι άγνωστο, γεγονός που ενισχύει την αδιαφάνεια και προκαλεί εύλογες ανησυχίες για πελατειακές σχέσεις. 
- Δεν εγγυάται τη χρηματοδότηση νέων ΠΜΣ, ιδιαίτερα δε αυτών που εντάσσονται στην κατηγορία της «βασικής έρευνας» και άρα αδυνατούν να συγκεντρώσουν πόρους από άλλες πηγές. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται -μεταξύ άλλων- και τα ΠΜΣ των ανθρωπιστικών και κοινωνικών σπουδών.
- Ενισχύει τον κεντρικό ρόλο του υπουργείου Παιδείας στην τελική έγκριση ενός ΠΜΣ, έγκριση η οποία βασίζεται σε τρία κριτήρια (Αρθρο 6, παρ. 2, στ, ζ, η). Στα κριτήρια αυτά περιλαμβάνονται ο αριθμός των μεταπτυχιακών φοιτητών, η χρονική διάρκεια λειτουργίας, το κόστος της αναγκαίας υλικοτεχνικής υποδομής, κ.ά.
- Δεν ενισχύεται το πρόγραμμα υποτροφιών για φοιτητές, γεγονός που δημιουργεί κοινωνικές ανισότητες και σε αυτή τη βαθμίδα της εκπαίδευσης. 
- Αναφέρεται η αξιολόγηση των ΠΜΣ ως προϋπόθεση συνέχισης ή και χρηματοδότησης τους. Όμως το σχέδιο νόμου είναι εξαιρετικά ασαφές ως προς τα κριτήρια αξιολόγησης και προκαλεί ως εκ τούτου εύλογες ανησυχίες για την πραγματική σκοπιμότητα της αξιολόγησης.
- Τίθεται ως προϋπόθεση για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής η κατοχή Μεταπτυχιακού Τίτλου Ειδίκευσης (ΜΔΕ). Η προϋπόθεση αυτή δεν συναντάται στη διεθνή πρακτική.
- Δίνεται η δυνατότητα στα ΤΕΙ να έχουν αυτόνομα ΠΜΣ χωρίς όμως να δεσμεύεται το ΥΠΕΠΘ για την αύξηση της χρηματοδότησης τους, για την ενίσχυση του ανθρωπίνου δυναμικού, για τη βελτίωση των υλικοτεχνικών υποδομών, κ.ά. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την τελική αδυναμία των ΤΕΙ να ανταποκριθούν στις πιεστικές ανάγκες ενός ΠΜΣ.
- Δίνεται η δυνατότητα σε ΑΕΙ της ημεδαπής να συνεργάζονται με αναγνωρισμένα ομοταγή ιδρύματα της αλλοδαπής για τη λειτουργία κοινών ΠΜΣ. Η διάταξη αυτή ενισχύει μεν την εξωστρέφεια των ΑΕΙ της ημεδαπής, πλην όμως μπορεί να οδηγήσει στην είσοδο ιδιωτικών πανεπιστημίων στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας όπως άλλωστε είναι οι προθέσεις της Κυβέρνησης. Υπό αυτό το πρίσμα θα πρέπει ο παρεχόμενος τίτλος σπουδών να είναι είτε από το ΑΕΙ της ημεδαπής ή να είναι ενιαίος. Σημειώνεται ότι το σχέδιο νόμου δίνει τη δυνατότητα ο τίτλος σπουδών να χορηγείται χωριστά από κάθε Ιδρυμα.
- Υποβαθμίζεται η πανεπιστημιακή έρευνα παρά τις περί αντιθέτου δεσμεύσεις του υπουργείου Παιδείας κατά τη συζήτηση του σχεδίου νόμου για την έρευνα. Δεν υπάρχει καμία δέσμευση για αύξηση της χρηματοδότησης για την πανεπιστημιακή έρευνα.
- Προβλέπεται η δημιουργία Ερευνητικών Πανεπιστημιακών Ινστιτούτων - ΕΠΙ μέσα στα Πανεπιστήμια. Τα ΕΠΙ εξαιρούνται του δημόσιου τομέα και λειτουργούν με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας. Ουσιαστικά δεν υπάγονται στην κείμενη εθνική νομοθεσία σε ότι αφορά στις αναθέσεις έργων, μελετών, υπηρεσιών και προμηθειών και λειτουργούν ως θύλακες ιδιωτικής επιχειρηματικότητας. Με τα ΕΠΙ προτάσσονται κάθετες δομές μέσα στο σύστημα των ΑΕΙ, αντί να ενισχύεται οριζόντια η έρευνα στα ΑΕΙ μέσα από εργαστήρια που θα υποστηρίζονται ως προς τη λειτουργία τους από τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Ερευνας και θα συνδέουν διαφορετικές ειδικότητες, ενισχύοντας έτσι τις συνέργειες και αξιοποιώντας αποτελεσματικότερα τις εργαστηριακές υποδομές.

Παρουσιάζοντας τη θέση του ΠΑΣΟΚ για τις μεταπτυχιακές σπουδές, ο κ. Καρτάλης είπε ότι είναι ευθύνη της πολιτείας η χρηματοδότηση των προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών και ότι η οργάνωση και η λειτουργία τους θα πρέπει να εντάσσεται στην αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ, τα οποία και θα πρέπει να αξιολογούνται με διαφανή κριτήρια για τη λειτουργία των ΠΜΣ. Είπε επίσης ότι το ΠΑΣΟΚ υποστηρίζει την ισότιμη πρόσβαση των νέων στα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών μέσα και από ένα εκτενές πρόγραμμα υποτροφιών, ώστε να αποφεύγονται νέες κοινωνικές ανισότητες στην εκπαίδευση, και ότι θεωρεί αναγκαία τη γενναία αύξηση της χρηματοδότησης της πανεπιστημιακής έρευνας αλλά και την εξωστρέφεια των ΑΕΙ της ημεδαπής μέσα από συνεργασίες με έγκριτα πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού.

Ενα από τα σοβαρότερα προβλήματα της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα σήμερα, τόνισε ο κ. Καρτάλης, είναι η εξαιρετικά χαμηλή χρηματοδότηση, μόλις 4.500 ευρώ ανά φοιτητή το έτος τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 10.000 ευρώ.