Αθήνα 21.7.2009, 23:23
Συστηµατικές παραβιάσεις της νοµοθεσίας εκ µέρους του υπουργείου Παιδείας όσον αφορά την εφαρµογή του µέτρου της παράλληλης στήριξης, µε συνέπεια την παραβίαση του δικαιώµατος ένταξης και φοίτησης των µαθητών µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα γενικά σχολεία, διαπιστώνει ο Συνήγορος του Πολίτη.

Ειδικότερα, ο ΣτΠ διαπιστώνει ότι:

- Πολλά αιτήµατα απορρίπτονται ή κρίνονται ως καταχρηστικά, µολονότι πληρούνται οι νόµιµες προϋποθέσεις για την υλοποίησή τους. Παρατηρείται δηλαδή µια συστηµατική µετάθεση ευθυνών από το υπουργείο είτε στα ΚΕΔΔΥ (δηλαδή, στις αρµόδιες διαγνωστικές υπηρεσίες του ίδιου του υπουργείου!), τα οποία φέρονται να προτείνουν υπερβολικά συχνά παράλληλη στήριξη, είτε στο υπουργείο Οικονοµικών λόγω ανεπάρκειας ή καθυστέρησης στη χορήγηση των πιστώσεων, ενώ ακόµη και µετά την αποστολή των πιστώσεων, το µέτρο σε πολλές περιπτώσεις δεν υλοποιείται λόγω της αναφερόµενης έλλειψης διαθέσιµων εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής.

- Στις περιπτώσεις όπου η παράλληλη στήριξη υλοποιείται µε σηµαντική καθυστέρηση ή µε τρόπο ανεπαρκή, τα συνακόλουθα προβλήµατα µπορεί να οδηγήσουν σε ουσιαστική καταστρατήγηση του σκοπού της. Ειδικότερα, η καθυστέρηση ή η ελλιπής εφαρµογή του µέτρου µπορεί να καταστήσουν δυσχερή ή ακόµη και αδύνατη την σχολική ένταξη των ενδιαφερόµενων µαθητών, λόγω των προβληµάτων προσαρµογής και του αρνητικού κλίµατος που έχει ήδη δηµιουργηθεί, το οποίο δύσκολα αναστρέφεται ακόµη και αν το µέτρο υλοποιηθεί στη συνέχεια.

- Ως προς το ζήτηµα της απόρριψης αιτηµάτων παράλληλης στήριξης µε την αιτιολογία ότι στο σχολείο του µαθητή λειτουργεί τµήµα ένταξης, επισηµαίνεται ότι ο νόµος δεν θέτει ως προϋπόθεση για την παροχή παράλληλης στήριξης τη µη ύπαρξη τµήµατος ένταξης στο σχολείο του µαθητή, εφόσον η παράλληλη στήριξη κρίνεται αναγκαία από το οικείο ΚΕΔΔΥ βάσει του είδους των εκπαιδευτικών αναγκών του µαθητή, αναγνωρίζοντας, ως εκ τούτου, ότι πρόκειται για µέτρα διαφορετικά που εξυπηρετούν διαφορετικές ανάγκες και, συνεπώς, δεν µπορούν να υποκαταστήσουν το ένα το άλλο. Μολονότι το υπουργείο παδείας αναγνωρίζει ότι η παράλληλη στήριξη µπορεί να παρέχεται «σε εξαιρετικές περιπτώσεις» ανεξαρτήτως της λειτουργίας τµήµατος ένταξης, στην πράξη, συχνά, για λόγους σκοπιµότητας φαίνεται να παραβλέπει τον διαχωρισµό και δεν έχει δώσει καµία εξήγηση σε σχετικές επισηµάνσεις του Συνηγόρου του Πολίτη. Περαιτέρω και ως προς το ζήτηµα αυτό δεν φαίνεται να θεωρεί αντιφατικό ή προβληµατικό το να «ακυρώνει» ή να θεωρεί καταχρηστικές τις γνωµατεύσεις των διαγνωστικών του φορέων, των ΚΕΔΔΥ.

- Σε ορισµένες περιπτώσεις, ο τρόπος υλοποίησης της παράλληλης στήριξης δεν
ανταποκρίνεται στις ανάγκες µαθητών µε ειδικές κατηγορίες εκπαιδευτικών αναγκών, µε αποτέλεσµα και πάλι να αναιρείται ουσιαστικά ο σκοπός της, όπως για παράδειγµα στην περίπτωση µαθητή µε προβλήµατα όρασης, στον οποίο παρεσχέθη ατοµική υποστήριξη για ορισµένο αριθµό διδακτικών ωρών από εκπαιδευτικό γενικής αγωγής λόγω έλλειψης αναπληρωτών ΣΜΕΑ. Ο συγκεκριµένος µαθητής είχε ανάγκη συνεχούς υποστήριξης από εκπαιδευτικό ειδικής αγωγής ειδικευµένο στα προβλήµατα όρασης µε γνώση γραφής Braille, για να ενταχθεί στην τάξη και να παρακολουθήσει το σχολικό πρόγραµµα. Το άρθρο 7 του ν. 3699/08, αναφέρει ως «επιθυµητή» µεν, όχι όµως ως απαραίτητη προϋπόθεση για την τοποθέτηση εκπαιδευτικών σε προγράµµατα παράλληλης στήριξης τυφλών µαθητών την πιστοποιηµένη γνώση της γραφής BRAILLE. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο σκοπός της παράλληλης στήριξης καταστρατηγείται εάν ο εκπαιδευτικός δεν διαθέτει τις αναγκαίες γνώσεις για να επιτευχθεί η ένταξη και παρακολούθηση του σχολικού προγράµµατος από τον µαθητή.

- Η διάταξη του άρθρου 7 παρ.4 γ’ του ν. 3699/08, εισάγει το µέτρο της παράλληλης στήριξης µαθητών µε διαταραχές του φάσµατος του αυτισµού από πρόσωπο επιλογής της οικογένειας που υλοποιείται «κατόπιν σύµφωνης γνώµης του διευθυντή της σχολικής µονάδας και του Συλλόγου διδασκόντων». Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει διαπιστώσει προβλήµατα που οφείλονται σε ασάφεια ως προς τις προϋποθέσεις και τον τρόπο εφαρµογής του µέτρου στην παρούσα φάση. Επίσης διαπιστώνεται ότι, σε κάποιες περιπτώσεις, σύλλογοι διδασκόντων αρνούνται την υλοποίηση του µέτρου, χωρίς περαιτέρω αιτιολόγηση. Το µέτρο αυτό µπορεί να αποτελεί µια επιθυµητή (από την οικογένεια) λύση λόγω της ανάγκης διασφάλισης συνέχειας ή υποστήριξης ενός µαθητή από συγκεκριµένο πρόσωπο που γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες του. 0στόσο - λαµβάνοντας υπόψη ότι η πλειονότητα των αιτηµάτων παράλληλης στήριξης δεν υλοποιείται από το υπουργείο Παιδείας - διαφαίνεται ο κίνδυνος µετάθεσης της ευθύνης της πολιτείας στις οικογένειες, όταν αυτές πιέζονται ή εξαναγκάζονται έµµεσα να διασφαλίσουν συνοδό για ένα µαθητή ο οποίος δεν µπορεί να «σταθεί» στη σχολική τάξη χωρίς ατοµική υποστήριξη. Στις περιπτώσεις αυτές, εισάγεται επίσης µια επιπλέον διάκριση εις βάρος µαθητών των οποίων οι οικογένειες δεν µπορούν να επωµισθούν το οικονοµικό κόστος.

- Τέλος, µια άλλη διάσταση του προβλήµατος αφορά την απουσία επαρκούς ενηµέρωσης των ενδιαφερόµενων πολιτών για το χρονοδιάγραµµα και τη διαδικασία εξέτασης και ικανοποίησης του αιτήµατός τους. Σε πολλές περιπτώσεις ανακοινώνεται στους γονείς ότι η παροχή παράλληλης στήριξης στο παιδί τους «εγκρίθηκε», χωρίς να εξηγείται σε αυτούς ότι η έγκριση δεν αποτελεί εγγύηση για την υλοποίηση του µέτρου. Το ζήτηµα αυτό καθαυτό έχει αποτελέσει αντικείµενο προσφυγής στον Συνήγορο του Πολίτη. Πέραν του ότι τα ενδιαφερόµενα παιδιά δεν λαµβάνουν την εκπαιδευτική υποστήριξη που δικαιούνται, µε όλα τα συνακόλουθα προβλήµατα, η επ’ αόριστον εκκρεµότητα των αιτηµάτων και η απουσία ενηµέρωσης για την καθυστέρηση, έχει ως συνέπεια να µην αναζητείται από τις αρµόδιες περιφερειακές υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας καµία εναλλακτική λύση για την σχολική ένταξη και υποστήριξή τους, µε αποτέλεσµα, τα ίδια τα παιδιά, οι οικογένειές τους αλλά και οι σχολικές µονάδες όπου φοιτούν να παραµένουν σε µια παρατεταµένη κατάσταση αβεβαιότητας, µε εξαιρετικά αρνητικές συνέπειες.

Προτάσεις
Από την διερεύνηση της εφαρµογής του θεσµού της παράλληλης στήριξης, προκύπτουν σοβαρότατα προβλήµατα και ελλείψεις, µε συνακόλουθη παραβίαση δικαιωµάτων σηµαντικού αριθµού παιδιών µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και την καταστρατήγηση του επιδιωκόµενου στόχου της σχολικής τους ένταξης.

Κατά τον ΣτΠ, το πλήθος και η σοβαρότητα των παρατηρούµενων προβληµάτων απαιτούν επειγόντως την προσοχή της πολιτείας στον τρόπο εφαρµογής του θεσµού, καθώς και ορθολογικότερη οργάνωση των διαδικασιών, ώστε να διασφαλίζονται στην πράξη τα δικαιώµατα των µαθητών που χρειάζονται απαραιτήτως παράλληλη στήριξη. Στο πλαίσιο αυτό ο ΣτΠ προτείνει τα εξής:

1. Εφόσον το υπουργείο Παιδείας διαπιστώνει συστηµατικά ανεπάρκεια πιστώσεων για την κάλυψη των αναγκών - τόσο ως προς την παροχή παράλληλης στήριξης όσο και σε άλλους τοµείς της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης - να επανεξεταστεί από τη Γενική Διεύθυνση Προσωπικού του Υπουργείου η κατανοµή των πιστώσεων στην Ειδική Αγωγή, ώστε να τηρείται η αρχή της ισότητας των ευκαιριών

2. Εφόσον διαπιστώνεται συστηµατικά ανεπάρκεια εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής για την κάλυψη των αναγκών, το υπουργείο Παιδείας να µεριµνήσει για την αύξηση των θέσεων των εισακτέων στις αντίστοιχες σχολές, προκειµένου µεσοπρόθεσµα να αυξηθεί ο αριθµός των διαθέσιµων εκπαιδευτικών.

3. Να αποσαφηνιστούν οι προϋποθέσεις παροχής του µέτρου της παράλληλης στήριξης, µε τρόπο τέτοιο ώστε να διασφαλίζονται σε κάθε περίπτωση τα δικαιώµατα των µαθητών που την χρειάζονται και να µην δηµιουργούνται στους πολίτες λανθασµένες εντυπώσεις και προσδοκίες. Οι γνωµατεύσεις των ΚΕΔΔΥ θα πρέπει να αναφέρουν επακριβώς τις προϋποθέσεις, υπό τις οποίες ένας µαθητής δικαιούται παράλληλη στήριξη, δηλαδή: να ορίζουν και να τεκµηριώνουν ότι η παράλληλη στήριξη «επιβάλλεται από το είδος και το βαθµό των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών του µαθητή», εάν η στήριξη πρέπει να παρέχεται σε µόνιµη και προγραµµατισµένη βάση, καθώς και τις προτεινόµενες ώρες κατά περίπτωση, όπως προβλέπει το άρθρο 6 παρ. 1 β’ του ν. 3699/08. Στη
συνέχεια, η σχετική εισήγηση των ΚΕΔΔΥ θα πρέπει να αντιµετωπίζεται σε κάθε περίπτωση ως δεσµευτική για την Πολιτεία.

4. Λαµβάνοντας υπόψη τόσο τις εκπαιδευτικές όσο και τις γενικότερες ανάγκες υποστήριξης των µαθητών µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, το Υπουργείο να µεριµνήσει ώστε η παράλληλη στήριξη - πέραν της παροχής της καθαυτής και του σαφούς διαχωρισµού της από την φοίτηση σε τµήµα ένταξης - να διασφαλίζεται από την αρχή του σχολικού έτους και, όπου αυτό είναι εφικτό, να επιδιώκεται η συνέχισή της το επόµενο έτος από τον ίδιο εκπαιδευτικό, ώστε να αποφεύγεται η εναλλαγή προσώπων µε όλα τα συνακόλουθα προβλήµατα προσαρµογής των ενδιαφερόµενων µαθητών. Επίσης, όσον αφορά µαθητές µε ειδικές κατηγορίες προβληµάτων (π.χ προβλήµατα όρασης, ακοής κλπ.), είναι αναγκαίο ο εκπαιδευτικός να διαθέτει την εξειδίκευση που απαιτείται ώστε να µπορεί να βοηθήσει αποτελεσµατικά τον συγκεκριµένο µαθητή.

5. Όσον αφορά το µέτρο της παράλληλης στήριξης µαθητών µε διαταραχές αυτιστικού φάσµατος από πρόσωπο επιλογής της οικογένειας κατά τη διάταξη του άρθρου 7 παρ.4, γ’ του ν. 3699/08, η εφαρµογή του να διασφαλίζει ότι δεν µεταφέρεται στις οικογένειες η ευθύνη της Πολιτείας για παροχή ατοµικής υποστήριξης στους µαθητές που την χρειάζονται προκειµένου να φοιτήσουν στο γενικό σχολείο. Ειδικότερα: προτείνεται η εισαγωγή νοµοθετικής ρύθµισης που να προβλέπει την καταβολή της δαπάνης του συνοδού στις οικογένειες των µαθητών, στις περιπτώσεις που το µέτρο δεν αποτελεί πρωταρχική επιλογή της οικογένειας αλλά λύση ανάγκης. Αυτό αφορά ιδίως τις περιπτώσεις όπου η οικογένεια εισηγείται παράλληλη στήριξη µαθητή από ιδιώτη, ενώ έχει υποβληθεί αίτηµα για παράλληλη στήριξη στο υπουργείο Παιδείας και, µολονότι οι νόµιµες προϋποθέσεις πληρούνται, αυτή δεν υλοποιείται ή δεν υλοποιείται από την έναρξη του σχολικού έτους, και ο µαθητής αδυνατεί να ενταχθεί στη σχολική τάξη χωρίς υποστήριξη. Περαιτέρω, πρέπει να προσδιοριστούν µε ακρίβεια το πλαίσιο και οι προϋποθέσεις εφαρµογής του µέτρου, όσον αφορά: την επαγγελµατική ιδιότητα του ιδιώτη συνοδού, τον ακριβή ρόλο του στη σχολική τάξη, το πλαίσιο συνεργασίας του µε τους διδάσκοντες και εποπτείας του έργου του, καθώς και τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται. Δεδοµένων των ανωτέρω, ενδεχόµενη άρνηση εκ µέρους του συλλόγου διδασκόντων πρέπει σε κάθε περίπτωση να είναι αιτιολογηµένη και να συνοδεύεται από εναλλακτικές προτάσεις.

6. Τέλος, όσον αφορά την συχνά παρατεταµένη καθυστέρηση στην εξέταση και υλοποίηση των αιτηµάτων παροχής παράλληλης στήριξης, επισηµαίνεται η υποχρέωση του υπουργείου Παιδείας για διεκπεραίωσή τους ή για έγγραφη αιτιολογηµένη ενηµέρωση των ενδιαφερόµενων σε περίπτωση απόρριψης ή καθυστέρησης υλοποίησής τους εντός των προβλεπόµενων από τον Κώδικα
διοικητικής διαδικασίας προθεσµιών.