Η λοίμωξη COVID-19 μπορεί να εμφανίσει διαφορετικές κλινικές εκδηλώσεις και συμπτωματολογία από άνθρωπο σε άνθρωπο που ποικίλουν από ασυμπτωματική νόσο έως βαριά πολυσυστηματική προσβολή. Μετά την αποδρομή της οξείας φάσης της λοίμωξης, σε ένα σημαντικό ποσοστό των αναρρωσάντων συνεχίζουν να εμφανίζονται συμπτώματα που σχετίζονται με την προσβολή από τον ιό SARS-CoV-2. Το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται ως παρατεταμένη COVID-19 ή “long COVID”. 

Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής), Γιάννης Ντάνασης συνοψίζουν τα δεδομένα της πρόσφατης δημοσίευσης των C. Fernandez-de-Las-Peñas και συνεργατών στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση Journal of Infection.

Οι συγγραφείς πραγματοποίησαν μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση με σκοπό να διερευνήσουν τον επιπολασμό των συμπτωμάτων μετά την COVID-19 δύο έτη μετά τη μόλυνση από τον ιό SARS-CoV-2. Πραγματοποιήσαν αναζήτηση στις ηλεκτρονικές βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων PubMed, MEDLINE, CINAHL, EMBASE, Web of Science και στους διακομιστές προ-δημοσιεύσεων medRxiv/bioRxiv έως την 1η Οκτωβρίου 2023. Συμπεριλήφθηκαν μελέτες που ανέφεραν δεδομένα σχετικά με τα συμπτώματα μετά την COVID-19 δύο έτη μετά την αρχική νόσηση.

Από τις 742 μελέτες που εντοπίστηκαν, 12 πληρούσαν τα κριτήρια ένταξης. Το συνολικό δείγμα των μελετών περιελάμβανε 7.912 αναρρώσαντες από COVID-19, εκ των οποίων το 51% ήταν γυναίκες, ενώ η μέση ηλικία ήταν τα 60 έτη. Τα συμπτώματα μετά από COVID-19 αξιολογήθηκαν 723 ημέρες μετά τη νόσηση. Τα πιο συχνά συμπτώματα μετά την COVID-19 δύο χρόνια μετά τη μόλυνση από SARS-CoV-2 ήταν η καταβολή στο 28%, οι γνωσιακές διαταραχές στο 28%, και ο πόνος στο 8%. Οι ψυχολογικές διαταραχές, όπως το άγχος στο 13%, η κατάθλιψη στο 18%, και τα προβλήματα ύπνου στο 21%, ήταν επίσης διαδεδομένα. 

Συμπερασματικά, η συγκεκριμένη μετα-ανάλυση δείχνει ότι έως και το 30% των ασθενών μπορεί να έχουν εμμένοντα συμπτώματα ακόμα και 2 έτη μετά την COVID-19. Η καταβολή, οι γνωστικές διαταραχές, ο πόνος, οι ψυχολογικές διαταραχές και τα προβλήματα στον ύπνο ήταν τα πιο διαδεδομένα συμπτώματα μετά από COVID-19. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των μελετών θα πρέπει να αξιολογούνται κριτικά, καθώς μπορεί να συνυπάρχουν και άλλοι συγχυτικοί παράγοντες που να επιδρούν στην εμφάνιση εμμενόντων συμπτωμάτων μετά από COVID.

Όπως φαίνεται ανεξάρτητα των υποστελεχών που κυριαρχούν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και χώρες, η long COVID μπορεί να εκδηλώνεται με συμπτώματα από όλα τα συστήματα, πρόκειται δηλαδή για ένα πολυσυστηματικό νόσημα. Η ένταση των συμπτωμάτων και το ποσοστό εμφάνισής τους ποικίλλει ανάλογα με τον υπό μελέτη πληθυσμό (ηλικία, συννοσηρότητες) και τη βαρύτητα της νόσησης κατά την οξεία φάση.