Αθήνα 16.7.2013, 19:32

"Για να βγούμε από την κρίση χρειάζονται νέες ιδέες, νέες προτάσεις για την οικονομία, την κοινωνική οργάνωση, την απασχόληση και το περιβάλλον", τόνισε -μεταξύ άλλων- μιλώντας στην Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης του Ευρωκοινοβουλίου, ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων Νίκος Χρυσόγελος.

Ο ίδιος τόνισε την ανάγκη να περάσουμε από το μοντέλο έρευνας και τεχνολογίας που είναι κεντρικό και αφορά μόνο τα μεγάλα ερευνητικά κέντρα και τις μεγάλες επιχειρήσεις σε ένα πιο αποκεντρωμένο που να συνδέεται φυσικά με τα ερευνητικά κέντρα αλλά να αναδεικνύει ως σημαντικό το ρόλο νέων επιστημόνων, της κοινωνίας των πολιτών και των περιφερειών στην ανάπτυξη της έρευνας και της κοινωνικής, οικολογικής και τεχνολογικής καινοτομίας. Και πρέπει η εστίαση να μετατοπιστεί στην συνέχεια από την έρευνα στην καινοτομία, στην εφαρμογή δηλαδή.

Πολύ περισσότερο πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο σχεδιασμός των περιφερειακών πολιτικών στο πλαίσιο των πολιτών συνοχής, αναζωογόνησης της οικονομίας κι ενίσχυσης της απασχόλησης πρέπει να συνδέεται με την ανάλυση της πραγματικότητας σε κάθε περιφέρεια, των δυνατών και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της, των αδυναμιών και των κινδύνων που αντιμετωπίζει, καθώς και των δυνατοτήτων και ευκαιριών για αλλαγή, καινοτομία, αξιοποιώντας την τοπική σοφία, συνδυάζοντας την με την επιστημονική-τεχνολογική γνώση και την κοινωνική – οικολογική εμπειρία και αναβάθμιση των ικανοτήτων του υπάρχοντος ανθρώπινου δυναμικού.

Περιφερειακή στρατηγική
Κατά τον κ. Χρυσόγελο, η «Περιφερειακή Στρατηγική Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας», καθώς και η συμφωνία ενός «Σχεδίου Δράσης», δεν σημαίνουν απλώς την υιοθέτηση γρήγορα - γρήγορα των προτάσεων ή προγραμμάτων τυχόν ερευνητικών κέντρων που υπάρχουν σε μια περιφέρεια. Σημαίνει πολύ περισσότερα και κατά βάση συστηματικό διάλογο μεταξύ όλων των φορέων της περιφέρειας (κοινωνικοί κι επαγγελματικοί φορείς, πολιτικοί, αυτοδιοίκηση, κοινωνία πολιτών, εκπαιδευτική και ακαδημαϊκή κοινότητα, οργανώσεις νέων, περιβαλλοντικές οργανώσεις κα) ώστε να ιεραρχηθούν προτεραιότητες στη βάση της «ευφυούς εξειδίκευσης” και της ευρωπαϊκής στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Η Περιφερειακή Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης οφείλουν να αναδεικνύουν τα χαρακτηριστικά κάθε περιφέρειας που την κάνουν ξεχωριστή και σημαντική, ανεξάρτητα από το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν της, αναδεικνύουν και προστατεύουν τον φυσικό, πολιτισμικό, κι ανθρώπινο πλούτο της, διαμορφώνουν ένα βιώσιμο μοντέλο οικονομίας που είναι προς όφελος της κοινωνίας και της μακροχρόνιας προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, της υλικής βάσης για βιώσιμη ευημερία».

Προτάσεις
Στο πλαίσιο αυτό, ο κ. Χρυσόγελος κατέθεσε δυο προτάσεις:
1. Η Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης να προσκαλέσει σε ειδική ακρόαση δυο περιφέρεις που αποτελούν καλό παράδειγμα σε θέματα ευφυούς εξειδίκευσης στην έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία, καθώς και δυο περιφέρειες που είναι από τις πιο αδύναμες στα θέματα αυτά.
2. Να διαμορφωθούν κατάλληλα εργαλεία, αξιοποιώντας συνδυαστικά διαφορετικά ευρωπαϊκά ταμεία και προγράμματα, μεταξύ άλλων και αυτό για την «Εγγύηση για τη Νεολαία», ώστε οι νέοι να μπορέσουν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της Περιφερειακής Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης περιφερειών που δεν έχουν σήμερα διαμορφωμένη παρόμοια στρατηγική.

Ελλάδα
Σχετικά με τις ελληνικές περιφέρειες, με βάση πληροφορίες που συγκέντρωσε και από την Κομισιόν, ο κ. Χρυσόγελος επισημαίνει:
- Τα καθαρά ερευνητικά προγράμματα θα χρηματοδοτηθούν κυρίως από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», ενώ τα υπόλοιπα προγράμματα έρευνας και καινοτομίας θα ενταχθούν στην Πολιτική Συνοχής και ιδιαίτερα στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Γιαυτό η ύπαρξη της Στρατηγικής είναι προϋπόθεση επιλεξιμότητας, (ex-ante conditionality), εκ των προτέρων όρος για ένταξη των προτάσεων στον στόχο 1 για χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης. Χωρίς μια τέτοια Στρατηγική οι Περιφέρειες δεν θα μπορούν να επενδύσουν ευρωπαϊκούς πόρους στην πρώτη αυτή θεματική προτεραιότητα (Στόχος 1, έρευνα και καινοτομία)του νέου ΕΤΠΑ, η οποία για θα αποτελεί μαζί με την «τεχνολογία πληροφορικής (Στόχος 2) και την «ανταγωνιστικότητα ΜΜΕ» (Στόχος 3) το 60% των πόρων που θα διαθετούν στις αναπτυγμένες και υπό μετάβαση περιφέρειες και το 40% των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών από το ΕΤΠΑ 2014-2020 (ένα επιπλέον 20% για τις αναπτυγμένες περιφέρειες και 6% για τις λιγότερο αναπτυγμένες συνδέεται και αυτό με την έρευνα, καινοτομία και τεχνολογία και θα αφορά στην ενεργειακή αποτελεσματικότητα και την προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας).
- Οι περισσότερες ελληνικές περιφέρειες δεν έχουν ακόμα αφωμοιώσει καν την υποχρέωση που έχουν να διαμορφώσουν την Περιφερεριακή Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία στην περιοχή τους ως προαπαιτούμενο (ex-ante conditionality) αν θέλουν να επωφεληθούν από την πρώτη από τις 11 θεματικές προτεραιότητες των πολιτικών συνοχής (έρευνα και καινοτομία) όπως προβλέπει ο πρόσφατα ψηφισθείς Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης. Οι αναγκαίες ενέργειες για τις περιφέρειες

Το νομικό πλαίσιο υπαγορεύει στις περιφέρειες τις εξής ενέργειες:
- Αυτοανάλυση (αυτοαξιολόγηση) μέσω ανάλυσης SWOT ή παρόμοιων μεθόδων: Πρέπει να εκτιμηθούν εκ των προτέρων τα πλεονεκτήματα, οι ανάγκες και τα επιθυμητά αποτελέσματα.
- Με τη στρατηγική S3 συγκεντρώνονται στη συνέχεια οι πόροι σε περιορισμένο αριθμό προτεραιοτήτων έρευνας και καινοτομίας.
- Περιλαμβάνει μέτρα που παρέχουν κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις στην έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη.
- Περιλαμβάνει ένα σύστημα ελέγχου και επιτήρησης
- Επιπλέον, προβλέπεται να θεσπίσουν τα κράτη μέλη ένα πλαίσιο όπου θα επισημαίνονται οι υφιστάμενοι δημοσιονομικοί πόροι για την έρευνα και την ανάπτυξη, μαζί με ένα πολυετές σχέδιο για τα κοινοτικά έργα προτεραιότητας (ευρωπαϊκό φόρουμ στρατηγικής για ερευνητικές υποδομές, ESFRI).
- Εάν δεν υπάρχει στρατηγική ή εάν δεν υπάρχει κατά τον χρόνο έγκρισης των επιχειρησιακών προγραμμάτων σχέδιο δράσης το οποίο θα εξασφαλίζει την εφαρμογή της στρατηγικής μέχρι το 2016, δεν καταβάλλονται οι πόροι από το ΕΤΠΑ για τον θεματικό στόχο της έρευνας, ανάπτυξης και καινοτομίας.

Δίκτυο
Υπάρχουν ευρωπαϊκές περιφέρειες που πρωτοστατούν στην κατεύθυνση της ευφυούς εξειδίκευσης σε έρευνα, τεχνολογία και καινοτομία, κι όχι μόνο γιατί στην περιοχή τους υπάρχουν δυναμικά ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια, αλλά γιατί έχουν διαμορφώσει μέσα από διάλογο ισχυρή και συνεκτική στρατηγική για την περιοχή τους. Φυσικά αυτό δεν γίνεται μέσα σε 5-6 μήνες, πολύ περισσότερο με διαδικασίες τυπικές που απλώς αναπαράγουν σχέδια και ιδέες που διαμορφώθηκαν 10 ή 20 χρόνια πριν, «σχέδια» που απλώς ανακυκλώνουν παλιές κι ανεπλήρωτες συνήθως προτάσεις. Λύσεις διεξόδου από την κρίση σημαίνουν να ξαναδούμε τα προβλήματα από την αρχή και από μια διαφορετική οπτική, ώστε να βρούμε νέες απαντήσεις στα αδιέξοδο που μας οδήγησαν ως κοινωνία στη χρεοκοπία. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο 170 περιφέρειες συμμετέχουν περισσότερο ή λιγότερο ενεργά στο Δίκτυο S3 Platform που δημιουργήθηκε με την υποστήριξη της Κομισιόν για να παράσχει επαγγελματική συμβουλευτική υποστήριξη στα Κράτη Μέλη και τις Περιφέρειες για να σχεδιάσουν τις στρατηγικές καινοτομίας για ευφυή εξειδίκευση.

Το Δίκτυο παρέχει συμβουλές για:
- Οδηγοί και υλικό παραδειγμάτων καλών πρακτικών
- Οργάνωση ειδικών συνεδριάσεων, ημερίδων και σεμιναρίων εκπαίδευσης για πολιτικούς και ανθρώπους που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων
- Πρόσβαση σε σχετικά δεδομένα
- Συμμετοχή σε υψηλής ποιότητας ερευνητικά προγράμματα για την διαμόρφωση στρατηγικών και πολιτών

Στο Δίκτυο S3 Platform (http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/home?CFID=6a611542-08b4-4138-ac8d-28f36227c8c6&CFTOKEN=0) έχουν δηλώσει συμμετοχή 6 από τις 13 Περιφέρειες, αυτές της Αττικής, Κρήτης, Δυτικής Ελλάδας, Ηπείρου, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (για πληροφορίες και συμμετοχή (http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/en_GB/registration).

Ειδικοί σύμβουλοι
Με την χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει συγκροτηθεί μια ομάδα από ειδικούς συμβούλους για την αξιολόγηση και διαμόρφωση πολιτικής στις 13 ελληνικές περιφέρειες στο πλαίσιο των «Στρατηγικών Ευφυούς Εξειδίκευσης» (RIS3). Επίσης, σε ευρωπαϊκές λίστες περιλαμβάνονται ειδικοί που στηρίζουν τις περιφέρειες στην διαμόρφωση της στρατηγικής τους.
- Τέσσερις ειδικοί χρηματοδοτούνται από την REGIO (Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής), για να βοηθήσουν τις περιφέρειες να αναπτύξουν την περιφερειακή στρατηγική τους ευφυούς εξειδίκευσης.
- Ένας ειδικός από την Ελλάδα περιλαμβάνεται στον κατάλογο ειδικών που στηρίζουν την «πολιτική καινοτομίας και Στρατηγικών Ευφυούς Εξειδίκευσης» (RIS3)
- Ένας ειδικός έχει συμβόλαιο με την Γενική Δ/νση Ερευνας, Τεχνολογίας κι Ανάπτυξης RTD για την ανάλυση της κατάστασης ευφυούς εξειδίκευσης στην Ελλάδα και παροχή υποστήριξης
- Ένας ειδικός στην S3Platform της Σεβίλλη, με χρηματοδότηση από την REGIO (Γεν. Δ/νση Περιφερειακής Πολιτικής) με στόχο να βοηθήσει τις ελληνικές περιφέρειες.

Η ομάδα ειδικών έχει ως υποχρέωση να συμβουλεύσει και να καταθέσει παρατηρήσεις και προτάσεις στις 13 περιφέρειες για θέματα ευφυούς εξειδίκευσης και περιφερειακών στρατηγικών ευφυούς εξειδίκευσης.

* Δείτε τη σχετική παρέμβαση Ν. Χρυσόγελου: http://youtu.be/Znr1FZrn0hM. Σχολιασμό της παρέμβασης από την εκπρόσωπο της Κομισιόν μπορείτε να δείτε εδώ: http://youtu.be/nkxD5dQviPg.