Αθήνα 22.2.2008
Της Δρ. Δρακοπούλου - Dodd Σάρας*
Εάν σκέφτεστε να ξεκινήσετε δική σας επιχείρηση, θα σας βοηθήσει να γνωρίζετε μερικά βασικά θέματα σχετικά με τον κλάδο τον μικρών και μεσαίων ελληνικών επιχειρήσεων, έτσι ώστε να αποκτήσετε μία εικόνα του περιβάλλοντος στο οποίο σκέφτεστε να εισέλθετε. Θα αποδειχθεί επίσης ανεκτίμητο το να ανακαλύψετε περισσότερα για τις διόδους προς την επιβίωση και την επιτυχία τις οποίες έχουν ακολουθήσει Έλληνες επιχειρηματίες. Αυτό το μικρό άρθρο είναι το πρώτο από μία σειρά άρθρων που σκοπό έχουν να θίξουν αυτά τα δύο ζητήματα και να παρουσιάσουν πρότυπα και στρατηγικές από τον παγκόσμιο επιχειρηματικό χώρο.

Αξίζει από την αρχή να σημειωθεί ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες τείνουν να είναι πολύ, πολύ μικρότερες κατά μέσο όρο, σε σύγκριση με εταιρείες σε άλλα μέρη του κόσμου. Η μέση ευρωπαϊκή επιχείρηση απασχολεί μόνο 6 ανθρώπους αν και αυτός ο αριθμός είναι γενικά μικρότερος για τη Μεσόγειο. Συγκρίνετε αυτό τον αριθμό με την Ιαπωνία, με 10 υπαλλήλους ανά εταιρεία κατά μέσο όρο, ή με τις ΗΠΑ, με 19 υπαλλήλους. Οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι οι μικρότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με μόνο 2 υπαλλήλους κατά μέσο όρο (Ευρωβαρόμετρο 2003). Αυτό που είναι ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι αυτός ο αριθμός έχει παρουσιάσει πτώση τα τελευταία χρόνια από ένα μέσο όρο 3 υπαλλήλων (Ευρωβαρόμετρο 2000). Επιπλέον, η Ελλάδα παρουσιάζει μία μεγιστιστοποιημένη εκδοχή μιας άλλης ευρωπαϊκής τάσης: την ύπαρξη ενός μικρού αριθμού μεγάλων επιχειρήσεων και ενός μεγάλου αριθμού μικρών εταιρειών.

Πέρα από το ότι είναι σχετικά μικρές, οι ελληνικές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις απασχολούνται σε διαφορετικούς κλάδους από ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κατά μέσο όρο (πίνακας 1). Όπως δείχνει ο πίνακας, υπάρχει μία πολύ μεγάλη συγκέντρωση ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο κλάδο της λιανικής, πολύ μεγαλύτερη από κάθε άλλο ευρωπαϊκό κράτος - μέλος. Θα πρέπει πραγματικά να το σκεφθείτε πολύ προσεκτικά προτού εισέλθετε σε ένα τέτοιο ανταγωνιστικό κλάδο, εφόσον είναι λογικό, η αναλογία των μικρών λιανικών καταστημάτων να προσαρμοστεί στα ευρωπαϊκά επίπεδα με το πέρασμα του χρόνου. Ο ελληνικός κατασκευαστικός κλάδος μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι δυσανάλογα μικρός, όπως είναι και ο κλάδος των επαγγελματικών υπηρεσιών, κάτι το οποίο μπορεί να υποδηλώνει γόνιμο έδαφος για νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.

Ένα από τα πιο θετικά στοιχεία του κλάδου των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι οι δυνατές και συνεχείς ενδείξεις ότι οι Έλληνες επιχειρηματίες ήταν, και συνεχίζουν να είναι, ουσιαστικά καλύτερα μορφωμένοι από τον διεθνή μέσο όρο. Αυτό είναι ένα ενθαρρυντικό εύρημα για την επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα: σε γενικές γραμμές (αν και πιο ξεκάθαρα για την Ευρώπη παρά για τις ΗΠΑ), τα υψηλότερα επίπεδα μόρφωσης είναι άμεσα συνδεδεμένα με την μετέπειτα επιχειρηματική επιβίωση και ανάπτυξη. Βεβαιωθείτε, λοιπόν, ότι θα έχετε την καλύτερη απόδοση της μόρφωσης και γνώσης σας με την εισαγωγή επαγγελματισμού στο εγχείρημα σας από την αρχή.

Στο βιβλίο του “Strategy and Industry Effects on Profitability: Evidence from Greece”, ο καθηγητής κ. Σπανός και η συγγραφική του ομάδα απαρριθμούν μία ολόκληρη σειρά από αδυναμίες που έχουν αποδειχθεί ότι δημιουργούν προβλήματα για τις ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες αδυναμίες επιβεβαίωνονται και από πρόσφατες έρευνες. Γι' αυτό, σκεφθείτε από την αρχή τον τρόπο με τον οποίο θα ξεκινήσετε, έτσι ώστε να μην πέσετε σε κάποια από τις παρακάτω παγίδες:

1. Έλλειψη οικονομικών και τεχνολογικών πόρων
2. Απαρχαιωμένες μέθοδοι παραγωγής
3. Ανεπαρκώς εκπαιδευμένο προσωπικό
4. Χαμηλή εργατική παραγωγικότητα
5. "Παθητικότητα" στο μάρκετινγκ
6. Συγκέντρωση δύναμης και ελέγχου στα χέρια της ανώτατης διοίκησης
7. Δεσποτικοί τρόποι διοίκησης
8. Περιορισμένη χρήση σύγχρονων "εργαλείων" διοίκησης και συστημάτων για την υποστήριξη δημιουργίας και εφαρμογής στρατηγικών

Το 2006, σε έρευνα (1) για επιχειρηματίες υψηλά αναπτυσσόμενων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που κάναμε μαζί με τον συνάδελφο συγγραφέα Δρ. Αναστάσιο Καραγιάννη (του Πανεπιστημίου Πειραιά), ανακαλύψαμε ότι οι ιδιοκτήτες υψηλά αναπτυσσόμενων μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι πιθανότατα άνδρες, έχουν καλή μόρφωση και έχουν επιχειρήσεις στον κλάδο των υπηρεσιών εγκαταστημένες στην Αθήνα και τον Πειραιά. Η επιλογή της αρχικής ιδέας μέσω της αναγνώρισης ενός ευδιάκριτου ανοίγματος στην ανταγωνιστική αγορά είναι πολύ πιθανό να είναι συνδεδεμένη με την ταχεία ανάπτυξη. Ωστόσο, οι υπάρχουσες ανταγωνιστικές στρατηγικές για υψηλά αναπτυσσόμενες εταιρείες βασίζονται σε περιορισμένη διαφοροποίηση προϊόντος, και, σε μεγάλο βαθμό, στην μίμηση των ανταγωνιστικών κινήσεων. Επαγγελματικές, επίσημες πρακτικές σε συγκεκριμένους βασικούς τομείς – λήψη αποφάσεων, μάρκετινγκ, και Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού - σχετίζονται περισσότερο με τις υψηλά αναπτυσσόμενες επιχειρήσεις που επιβιώνουν, παρά με τις αντίστοιχες λιγότερο επιτυχημένες. Αυτή η σχέση μεταξύ πρακτικής και απόδοσης είναι πολύ σημαντική. Οι υψηλά αναπτυσσόμενες εταιρίες είναι επίσης περισσότερο επιθετικές στο πλαίσιο των μελλοντικών τους πλάνων, όσον αφορά την δεκτικότητά τους σε πιο ριψοκίνδυνες στρατηγικές και επεκτατικά πλάνα.

Άλλη μία πρόσφατη μελέτη, μαζί με τον συνάδελφο από το ALBA, Δρ. Βασίλη Θεοχαράκη, έχει επίσης αναδείξει ότι ο επαγγελματισμός σε κάποια σημεία κλειδιά -όπως η επίσημη μελέτη των πελατών και των αγορών, η αυστηρή διαχείριση των προϊόντων/brands, και η προετοιμασία για επιχειρηματική διαδοχή- είναι σημαντικός για επιχειρηματική επιτυχία. Κάτι άλλο που διαπιστώσαμε είναι ότι οι πιο κερδοφόρες ελληνικές επιχειρήσεις από το δείγμα μας, ήταν εκείνες που ήταν έτοιμες για δραματική αλλαγή, καθώς και έτοιμες να διατηρήσουν τα προϊόντα και τις λειτουργίες τους ανανεωμένα και ευέλικτα.

Όλη αυτή η έρευνα, υπογραμμίζει την ανάγκη αξιοποίησης στο έπακρο της μόρφωσης, γνώσης, και ευφυΐας στο ξεκίνημα μιας επιχείρησης, η οποία έχει επαγγελματικά συστήματα διοίκησης στη σωστή θέση από την αρχή. Αυτά τα συστήματα θα σας επιτρέψουν να αναπτυχθείτε γρήγορα, να αλλάξετε δραματικά και συνεχώς χωρίς να καταρρεύσετε, αλλά και να υλοποιήσετε τα οράματά σας για επιχειρηματική ανάπτυξη. Έπειτα, το μόνο που χρειάζεστε είναι λίγη τύχη!

Πίνακας 1

Κλάδος	Μέσος Όρος Ε.Ε. 15	Ελλάδα
Μεταποίηση	4 %	11%
Κατασκευές	14%	13%
Χονδρεμπόριο	11%	7%
Λιανεμπόριο	49%	18%
Τροφοδοσία ξενοδοχείων	6%	6%
Επισκευές	1%	3%
Μεταφορές	5%	6%
Ασφάλειες	2%	2%
Επαγγελματικές Υπηρεσίες	5%	19%
Άλλες Υπηρεσίες	4%	15%

Έκθεση Παρατηρητήριου Ευρωβαρόμετρο για τις μικρές επιχειρήσεις (2003)

1. Spanos, Y., Zaralis, G., Lioukas, S. (2004) “Strategy and Industry Effects on Profitability: Evidence from Greece”, Strategic Management Journal 25: 139-165
2. Drakopoulou Dodd, S. and Karayiannis (2006),"Small Firm Success and Survival Strategies in Greece" , Spoudai, 56(1), 39-63