Αθήνα 28.1.2010

Του ΣΠΥΡΟΥ ΚΟΥΒΕΛΗ*

Στην Σύνοδο της Κοπεγχάγης για τις κλιματικές αλλαγές η στάση της Ελλάδας, που για πρώτη φορά μετείχε με τόσο πολυπληθή και καταρτισμένη αντιπροσωπεία, ήταν εποικοδομητική, με σημαντικές προτάσεις προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως π.χ. η αύξηση του στόχου μείωσης των εκπομπών της ΕΕ σε 30% έως το 2020 ή η κατάληξη σε μια νομικά δεσμευτική συμφωνία. Παλαιότερα, η Ελλάδα εκπροσωπούνταν μόνο σε επίπεδο Γενικού Γραμματέα, ενώ αυτή τη φορά η συμμετοχή μας ήταν σε υπουργικό επίπεδο.

Χωρίς να παραγνωρίζουμε τις δυσκολίες, που ήταν γνωστές από την αρχή, ελπίζαμε και παλεύαμε έως την τελευταία στιγμή για τη δημιουργία μιας συμφωνίας που θα συγκρατούσε την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2οC και θα έδινε δικαίωμα ελπίδας για τον πλανήτη. Τελικώς, αυτή η συμφωνία δεν προέκυψε. Αντίθετα, υπεγράφη ένα άνευρο κείμενο συμφωνίας, το οποίο αναφέρεται γενικόλογα και αόριστα στην ανάγκη μείωσης των εκπομπών. Το κείμενο δεν περιλαμβάνει τον παγκόσμιο στόχο που είχε καθορισθεί στη Διάσκεψη και δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα. Αναβάλει δε τη λήψη αποφάσεων για το νέο έτος, καλώντας τους ηγέτες να κινητοποιηθούν το 2010 και να δείξουν την απαραίτητη πολιτική βούληση και τη μετουσίωσή της σε πράξη.

Υπήρξαν πολλοί παράγοντες που συνετέλεσαν στην αποτυχία της Κοπεγχάγης: Το πραγματικό πρόβλημα είναι η κλιματική αλλαγή, η μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ο τερματισμός της αποδάσωσης, ο περιορισμός των εκπομπών από τη διεθνή αεροπλοΐα και τη ναυσιπλοΐα.

Όμως, αντί αυτών, δόθηκε μεγάλη έμφαση κατά την πολιτική συζήτηση αλλά και δημοσιογραφικά στο ζήτημα της χρηματοδότησης, που είναι σίγουρα σημαντική, αλλά δεν αρκεί, με αποτέλεσμα να έχουν μείνει πίσω πολλά θέματα που σχετίζονται ουσιαστικά με την κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, αποδείχθηκε στην πορεία ότι οι περισσότερες πλευρές δεν ήταν έτοιμες για δεσμευτικές αποφάσεις.

Επιπλέον, από τη μια οι ΗΠΑ, οι οποίες παρά την πρόθεσή τους να προχωρήσουν σε αναμόρφωση του νομικού πλαισίου που θα τους επέτρεπε να δεσμευτούν δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν τις αναγκαίες ρυθμίσεις, ενώ η ΕΕ είχε ακόμη θέματα να λύσει σχετικά με τη χρηματοδότηση.

Πολλές άλλες χώρες, και φυσικά η Κίνα, τήρησαν μέχρι την τελευταία στιγμή στάση αναμονής και όχι δέσμευσης. Οι ΗΠΑ και η Κίνα είναι οι χώρες που πρωτοστάτησαν, μαζί με την Βραζιλία, τη Ν. Αφρική και την Ινδία, στη συγγραφή του κειμένου που αναφέρθηκε προηγουμένως. Η συνδιάσκεψη έπρεπε να καταλήξει σε μια συμφωνία, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, που θα υπέγραφαν οι 193 χώρες που μετείχαν. Ο ΟΗΕ, όμως, επέδειξε αδυναμία στη διαχείριση του ζητήματος και αφέθηκε να παρασυρθεί σε έναν καταιγισμό παρασκηνιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ των πιο ρυπογόνων χωρών του κόσμου που κατέληξε σε μια συμφωνία 25 χωρών και όχι του συνόλου των συμμετεχόντων χωρών. Οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν και του χρόνου στο Μεξικό, μιας και έχουν μείνει ανοιχτές  όλες οι διαδικασίες για τη διάδοχο κατάσταση του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Τα εχέγγυα είναι μηδενικά για μια επιτυχή έκβαση εκεί. Έχουμε, όμως, τη βάση πάνω στην οποία θα χτίσουμε τη συνέχεια. Η διαδικασία της «Κοπεγχάγης» εξακολουθεί να παραμένει η μόνη οδός για την αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη ορατές. Η Μεσογειακή ζώνη όπως και άλλες περιοχές στη γη- αναμένεται να μπει οριστικά σε συνθήκες ξηρασίας σε μερικά χρόνια.

Παράλληλα, η κλιματική αλλαγή απαιτεί μέτρα αντιμετώπισής της προς αποτροπή ακόμη μεγαλύτερων συνεπειών από την ανεξέλεγκτη άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη. Ταυτόχρονα, τα έντονα καιρικά φαινόμενα  (τυφώνες, καταιγίδες, πλημμύρες) αναμένεται να πλήξουν μεγάλες περιοχές του κόσμου στα επόμενα χρόνια με αποτέλεσμα την αλλοίωση του χαρακτήρα ολόκληρων περιοχών στη Μεσόγειο, την Αφρική, την Αυστραλία, στην Καραϊβική με τις καταιγίδες, στην Ευρώπη. Η αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών θα έχει δραματική επίπτωση στα περιφερειακά αποθέματα νερού και αποτελεί ένα φαινόμενο πιθανώς μη αναστρέψιμο με τεράστιες επιπτώσεις στο οικοσύστημα του πλανήτη. Οι διενεργούμενες οικολογικές καταστροφές έχουν επιπτώσεις και στην κινητικότητα των ίδιων των ανθρώπινων πληθυσμών. Ο αριθμός των ανθρώπων που μεταναστεύουν λόγω της κλιματικής αλλαγής δεν μπορεί εκ των προτέρων να υπολογιστεί με ακρίβεια.

Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, οι πρόσφυγες της κλιματικής αλλαγής υπολογίζονται σε 200 εκατομμύρια έως 1 δισεκατομμύριο μέχρι το 2050. Η Ελλάδα υπήρξε από τις χώρες που πρωτοστάτησαν στην αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής και οφείλει να συνεχίσει. Είχε ταχθεί από την αρχή υπέρ των ουσιαστικών δεσμεύσεων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη και στον κόσμο. Είναι δε αποφασισμένη να παραμείνει ανάμεσα στις χώρες εκείνες που θα συνεχίσουν με τις ενέργειές τους και τις δράσεις τους να μάχονται κατά της Κλιματικής Αλλαγής.

Οι αποφάσεις της Διάσκεψης της Κοπεγχάγης δεν ικανοποίησαν την Ελλάδα, η οποία ανέμενε την υπογραφή ενός νομικά δεσμευτικού κειμένου που θα έθετε συγκεκριμένους στόχους για μείωση εκπομπών και σαφή χρονοδιαγράμματα εφαρμογής των μέτρων.

Η Ελλάδα, μπορεί και πρέπει να μετουσιωθεί σε μια χώρα περιβαλλοντικά πρωτοπόρα και καινοτόμα, με τη διαμόρφωση ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου, με κίνητρα για περιβαλλοντικά φιλικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, που υιοθετούν νέες τεχνολογίες. Με την ταυτόχρονη προώθηση της Ελληνικής τεχνογνωσίας και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας μας, μπορεί να δημιουργήσει ένα διεθνές δίκτυο αναγνώρισης της Ελλάδας ως περιφερειακού η και παγκόσμιου παίκτη στην ατζέντα της πράσινης ανάπτυξης.

Πέραν των υποχρεώσεών της στο πλαίσιο της ΕΕ, η Ελλάδα, δια του Υπουργείου Εξωτερικών, έχει αναλάβει -και κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης επικαιροποίησε- πρωτοβουλίες για ανάπτυξη διμερών και πολυμερών σχέσεων για υιοθέτηση περιφερειακών σχεδίων δράσης με τα κράτη της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων, της Μαύρης Θάλασσας και της Ανατολικής Μεσογείου. Στόχος των πρωτοβουλιών της Ελλάδος είναι η προώθηση της πράσινης ανάπτυξης και της συνεργασίας των χωρών αυτών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και γενικότερα της κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης και δημιουργίας συνθηκών ευημερίας στην περιοχή.

* Ο κ. Σπύρος Κουβέλης είναι Υφυπουργός Εξωτερικών.