Οι ευρωβουλευτές έδωσαν την Τετάρτη την συγκατάθεσή τους για νέα νομοθεσία για την προστασία των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης της ΕΕ από πολιτικές ή οικονομικές παρεμβάσεις.

Σύμφωνα με τον νέο νόμο, που εγκρίθηκε με 464 ψήφους υπέρ, 92 κατά και 65 αποχές, τα κράτη μέλη θα είναι υποχρεωμένα να προστατεύουν την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης και όλες οι μορφές παρεμβάσεων στις συντακτικές αποφάσεις θα απαγορεύονται.

Οι αρχές θα απαγορεύεται να πιέζουν δημοσιογράφους και συντάκτες να αποκαλύψουν τις πηγές τους, συμπεριλαμβανομένης της κράτησής τους, των κυρώσεων, των ερευνών σε γραφεία ή της εγκατάστασης παρεμβατικού λογισμικού παρακολούθησης στις ηλεκτρονικές συσκευές τους.

Το Κοινοβούλιο πρόσθεσε σημαντικές διασφαλίσεις για να επιτραπεί η χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού, το οποίο θα είναι δυνατό μόνο κατά περίπτωση και με την επιφύλαξη της άδειας δικαστικής αρχής που διερευνά σοβαρά εγκλήματα που τιμωρούνται με στερητική της ελευθερίας ποινή. Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, τα υποκείμενα θα έχουν το δικαίωμα να ενημερωθούν μετά την παρακολούθηση και θα μπορούν να την αμφισβητήσουν στο δικαστήριο.

Για να αποφευχθεί η χρήση δημόσιων μέσων ενημέρωσης για πολιτικούς σκοπούς, οι επικεφαλής και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων τους θα πρέπει να επιλέγονται μέσω διαφανών και αμερόληπτων διαδικασιών για επαρκώς μακρά θητεία. Δεν θα είναι δυνατή η απόλυσή τους πριν από τη λήξη της σύμβασής τους, εκτός εάν δεν πληρούν πλέον τα επαγγελματικά κριτήρια.

Τα δημόσια μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να χρηματοδοτούνται με διαφανείς και αντικειμενικές διαδικασίες, και η χρηματοδότηση θα πρέπει να είναι βιώσιμη και προβλέψιμη.

Για να μπορέσει το κοινό να γνωρίζει ποιος ελέγχει τα μέσα ενημέρωσης και ποια συμφέροντα μπορούν να επηρεάσουν την αναφορά, όλα τα ειδησεογραφικά πρακτορεία και τα μέσα επικαιρότητας, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, θα πρέπει να δημοσιεύουν πληροφορίες σχετικά με τους ιδιοκτήτες τους σε μια εθνική βάση δεδομένων, συμπεριλαμβανομένου του εάν ανήκουν άμεσα ή έμμεσα στο κράτος.

Τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει επίσης να αναφέρουν τα κονδύλια που λαμβάνουν από την κρατική διαφήμιση και την κρατική οικονομική στήριξη, μεταξύ άλλων και από τρίτες χώρες.

Οι δημόσιοι πόροι στα μέσα ενημέρωσης ή στις επιγραμμικές πλατφόρμες θα πρέπει να κατανέμονται μέσω δημόσιων, αναλογικών και αμερόληπτων κριτηρίων. Οι πληροφορίες σχετικά με τις κρατικές διαφημιστικές δαπάνες θα είναι δημόσιες, συμπεριλαμβανομένου του συνολικού ετήσιου ποσού και του ποσού ανά κατάστημα.

Οι ευρωβουλευτές φρόντισαν να συμπεριλάβουν έναν μηχανισμό που θα εμποδίζει πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως το Facebook, το X (πρώην Twitter) ή το Instagram, να περιορίζουν αυθαίρετα ή να διαγράφουν ανεξάρτητο περιεχόμενο μέσων ενημέρωσης. Οι πλατφόρμες θα πρέπει πρώτα να διακρίνουν τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης από τις μη ανεξάρτητες πηγές. Τα μέσα ενημέρωσης θα ειδοποιούνται όταν η πλατφόρμα σκοπεύει να διαγράψει ή να περιορίσει το περιεχόμενό τους και θα έχουν 24 ώρες για να απαντήσουν. Μόνο μετά την απάντηση (ή ελλείψει αυτής) μπορεί η πλατφόρμα να διαγράψει ή να περιορίσει το περιεχόμενο, εάν εξακολουθεί να μην συμμορφώνεται με τους όρους της.

Τα μέσα ενημέρωσης θα έχουν τη δυνατότητα να προσφύγουν σε όργανο εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών και να ζητήσουν τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης (νέο συμβούλιο εθνικών ρυθμιστικών αρχών της ΕΕ που θα συσταθεί από τον EMFA).

«Η σημασία της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης για μια λειτουργική δημοκρατία δεν μπορεί να τονιστεί αρκετά», δήλωσε η εισηγήτρια της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας Sabine Verheyen (ΕΛΚ, Γερμανία) στη συζήτηση στην ολομέλεια. «Η ελευθερία του Τύπου απειλείται παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης: η δολοφονία στη Μάλτα, οι απειλές κατά της ελευθερίας του Τύπου στην Ουγγαρία και πολλά άλλα παραδείγματα το αποδεικνύουν σαφώς. Ο ευρωπαϊκός νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης είναι η απάντησή μας σε αυτήν την απειλή και αποτελεί ορόσημο στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Εκτιμά και προστατεύει τον διπλό ρόλο των μέσων ενημέρωσης ως επιχειρήσεων και ως θεματοφυλάκων της δημοκρατίας», κατέληξε.

Η εισηγήτρια της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών Ramona Strugariu (Renew, RO) δήλωσε: «Οι δημοσιογράφοι έχουν πλέον έναν σύμμαχο, ένα σύνολο εργαλείων που τους προστατεύει, ενισχύει την ανεξαρτησία τους και τους βοηθά να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις, τις παρεμβάσεις και την πίεση που αντιμετωπίζουν συχνά στην εργασία τους. Αυτός ο κανονισμός είναι μια απάντηση στους Orbán, Fico, Janša, Putin και σε όσους θέλουν να μετατρέψουν τα μέσα ενημέρωσης σε δικά τους εργαλεία προπαγάνδας ή να διαδώσουν ψευδείς ειδήσεις και να αποσταθεροποιήσουν τις δημοκρατίες μας. Κανένας δημοσιογράφος δεν πρέπει ποτέ να φοβάται την πίεση οποιουδήποτε είδους όταν κάνει τη δουλειά του και ενημερώνει τους πολίτες».

Με την έγκριση της παρούσας έκθεσης, το Κοινοβούλιο δηλώνει ότι ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των πολιτών για την ΕΕ, όπως εκφράζονται στα συμπεράσματα της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης:

- να θεσπιστεί νομοθεσία για την αντιμετώπιση των απειλών κατά της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης και να επιβληθούν οι κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ στον τομέα των μέσων ενημέρωσης, προκειμένου να αποτραπούν τα μεγάλα μονοπώλια των μέσων ενημέρωσης, καθώς και να διασφαλιστεί η πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης και η ανεξαρτησία από αδικαιολόγητες πολιτικές, εταιρικές και/ή εξωτερικές παρεμβάσεις (προτάσεις 27 παράγραφοι 1, 2)·

- αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης μέσω νομοθεσίας και κατευθυντήριων γραμμών για τις διαδικτυακές πλατφόρμες και τις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης (33 παράγραφος 5)·

- υπεράσπιση και υποστήριξη ελεύθερων, πολυφωνικών και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και διασφάλιση της προστασίας των δημοσιογράφων (37 παράγραφος 4).